Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету – стратегиялық басымдық болып қала беретінін атап өтті.

2025 жылдың алғашқы 3 айында елдегі қылмыс деңгейі 5,8%-ға (құқық бұзушылық 35 320-дан 33 279 дейін) төмендеді.

Бұл барлық құқық қорғау органдарының тек жазалауға емес, алдын алуға бағытталған жүйелі профилактикалық жұмысының нәтижесі екенін атап өтемін.

Қылмыстың жасалмауының басты себебі – профилактикалық шаралардың тұрақты қабылдануы. Бұл – құқықтық тәртіптің шынайы ықпалы.

Мынадай бағыттар бойынша айтарлықтай төмендеу тіркелді:

• ұрлық – 29,3%-ға;
• бұзақылық – 32,6%-ға;
• мал ұрлығы – 27,6%-ға;
• онша ауыр емес қылмыстар – 11,9%-ға төмендеді.
• аса ауыр қылмыстар – екі есеге азайды.

Азаматтардың аулаларында тыныштық, көшеде қауіпсіздік, балалар үшін алаңсыз орта болуы тиіс.

Алайда кейбір өңірлерде қылмыс:

• Шымкент қаласы - 25,8%-ға;
• Жамбыл облысы - 21%-ға;
• Ұлытау облысы - 13,6%-ға;
• Ақмола, Батыс Қазақстан және Қостанай облыстарында – орташа деңгейде өсуі байқалады.

Бұл өңірлерде ведомствоаралық үйлестіруді күшейтіп, нақты бағытталған жұмысты жүргізу қажет.

Прокуратура қылмыспен күресті үйлестіретін орган ретінде әрбір ведомствоның қол жеткізген нәтижесі үшін нақты жауапты болуын талап етеді. Жергілікті жерлердегі прокурорлар мемлекеттік органдардың бытыраңқы әрекетіне жол бермей, олардың өзара іс-қимылын және келісімділігін қамтамасыз етуі тиіс.

Алаяқтық 3,9%-ға төмендеді, жалпы келтірілген залал 41,4 млрд теңгені құрады — бұл өткен жылмен салыстырғанда екі есеге азайды (2024 ж. – 93,7 млрд тг).

Оның ішінде 11,7 млрд теңге өтелді, бұл іс жүзінде өткен жылдың деңгейіне сәйкес келеді. Залалды өтеу бойынша жұмыс күшейтіледі.

Әрбір қылмыстық іс – бұл жәбірленушінің тағдыры. Маңыздысы – тек кінәліні жазалау емес, әділеттілікті қалпына келтіру.

2025 жылдың бірінші тоқсанында есірткінің заңсыз айналымына қарсы күрес саласында жүйелі және белсенді жұмыс байқалады. Құқық қорғау және арнайы мемлекеттік органдардың үйлесімді күш-жігерінің арқасында нақты нәтижелерге қол жеткізілді: есірткі қылмыстарын анықтау саны 14%-ға, оның ішінде сату фактілерін анықтау 13%-ға артты, 1,5 мыңнан астам іс сотқа жолданды, заңсыз айналымнан 3,3 тоннадан астам есірткі құралдары, оның ішінде героин, гашиш, марихуана және синтетикалық заттар, өткен жылдың осындай кезеңімен салыстырғанда шамамен екі есеге артық алынды.

Арнайы прокурорлар ірі есірткі дүкендеріне қатысты қылмыстық істерді тергеп-тексеруде. «Ақшаның ізіне түсу» қағидатын іске асыру аясында олар айтарлықтай табыстарға қол жеткізді. Тек үш ай ішінде үшінші тұлғалардың (дропперлердің) атына рәсімделген 12 мыңнан астам банк шоты бұғатталып, 2,1 миллиард теңгеден астам есірткі кірістері анықталды. Олардың 5 миллиард теңгеден астам мүлкі мен 6 миллион АҚШ долларына тең криптовалютасы тәркіленді.

Профилактика – бұл жай ғана формалдылық емес. Бұл қоғамдағы құқық тәртібін қамтамасыз етуге бағытталған нақты шаралар жиынтығы.

Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Ұлттық құрылтайда   адамгершілік пен жауапкершілік, әділдік пен адалдық, бірлік пен ынтымақ сынды құндылықтарды қоғамда кеңінен дәріптеудің маңызына айрықша тоқталды. Мемлекет басшысы осы құрылтайда қоғамды жайлап бара жатқан  әлеуметтік кеселдермен күресудің өзектілігін де тілге тиек етті. Осы бағытта асыл дінімізді дамытуға, оның ұлтты ұйыстыру жолындағы сындарлы рөліне жоғары мән берді.  Бұл жердегі маңызды мәселе – елдің бірлігі мен тұрақтылығы.

Бұл – Қазақстанның басты ұстанымы.  Осыған орай, Қазақстан Мұсылмандары Діни басқармасы кешенді мәдени-танымдық шараларды жиі өткізіп келеді.  Бұл тақырып – «Қоғамда ізгілікті насихаттаудың мәдениеті» тақырыбындағы ІІ -ші Республикалық уағызшылар  форумында жан-жақты қамтылды.

Осыған байланысты «Уағыз-насихат айтудың әдебі мен мәдениеті»  құжаты қабылданды. Қабылданған доктринада өзара мейірімділік, ізгілік, адамгершілік сынды асыл қасиеттерімізді жаңғырту мәселесі кеңінен әңгіме өзегіне айналып отыр. Бұл мақсатта Қазақстан діни басқармасының бастамашылдығын еліміз бойынша қолдауға әбден болады.  2025 жылды діни қызмет аясында «Ислам  және отбасы құндылығы» жылы деп жариялаудың өзі қоғам өміріне тың серпін беріп отыр.  Ол адамдар арасындағы гармониялық үйлесім мен жарасымды сыйластықтың негізін қалыптастыруға жасалған үндеу.  Гармония – ғаламның  үздіксіз өркендеуінің негізгі кепілі. Сондықтан Діни басқарма отбасылық гармония орнатуды негізгі бағыт етіп алып отыр.     

Қоғамда өзіндік мүдделері мен мақсаттары бар түрлі әлеуметтік топтар мен саяси күштердің қатар жүретіні айқын. Демек, қарама-қайшылықтар болады. Бірақ оны бір өлшеммен, адамгершілік мұраттарына бағындыра отырып жетістікке жетуге әбден болатынын уақыт көрсетіп отыр. Әрине, бұл тұста  сыйластық пен діни білімнің жарқын, иланымды көмегі қажет. Оның ең үлкені мұсылмандық дәстүрге жарасымды болуы тиіс.

Биылғы Ұлттық құрылтайдың төртінші отырысы қарсаңында төрт бағытты қамтитын шағын секциялық жиындар өтті.

Құрылтай мүшелері көтерген мәселелер мен айтқан ұсыныстар пысықталды. Әрі алдағы кезеңде атқарылатын іс-шаралар жоспарына енгізілді. Бұған дейін Ұлытауда өткен алғашқы жиында 42, Түркістанда - 106 ұсыныс түскен. Атырауда өткен басқосуда 149 бастама көтеріліп, 9 заң қабылданды. Оның ішінде әйел құқығы мен бала қауіпсіздігі, вейп саудасына тыйым салу, вандализм мен ойын бизнесін шектеу туралы құжат бар.

«Ал Бурабай төрінде қаузалған мәселелер мен бастамалар да аяқсыз қалмайды» дейді белсенділер.

Құрылтай барысында, оған қатысушылар арасынан Парламент Мәжілісінің депутаты Айдос Сарым, Қостанай автомобиль көлігі колледжінің директоры Дмитрий Павленко, Қарағанды облысы Қоғамдық кеңесінің мүшесі Бекзат Алтынбеков, Team Qazaqstan жобасының жетекшісі Олжас Сүлеймен, құқық қорғаушы қайраткер Айгүл Орынбек және Қолданбалы экономика зерттеулері орталығының ғылыми жетекшісі Жақсыбек Құлекеевтер сөз сөйлеп, елдегі түйіткілді тақырыптарды көтерді.

Сайып келгенде, құрылтай дәстүрінің қайта жаңғыруы халықтың ерік-жігерін бір арнада топтастырып, мемлекеттік маңызы бар өзекті мәселелерді шешуді көздейді. Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы консультативтік-кеңесші орган ретінде елдегі қоғамдық консолидацияны одан әрі нығайтуды көздейтін ұсыныстар мен стратегияларды әзірлеуде шешуші рөл атқарады. Өз қызметінде Қазақстан Республикасының Конституциясын, заңдарын, Қазақстан Республикасы Президентінің актілерін және өзге де нормативтік құқықтық актілерді басшылыққа алады. Қоғамдық консолидацияны одан әрі дамыту үшін идеялар мен қадамдарды тұжырымдауды мақсат етеді. Ұлттық құрылтай ел тұрғындарының кең ауқымды пікірі мен көзқарасы тоғысатын негізгі ұлттық диалог алаңына айналды. Бұл Президенттің жоспарына сәйкес мемлекет пен халық арасындағы байланысты нығайтып, Қазақстанның даму жолында нәтижелі де өзара тиімді ынтымақтастыққа септігін тигізетіні сөзсіз.

Бауыржан АМАНҰЛЫ

Мәжілісте жаңа Салық кодекстін таныстырған Премьер-министрдің орынбасары – Ұлттық экономика министрі Серік Жұманғарин қандай өзгерістер болатынын атады, деп хабарлайды BAQ.KZ тілшісі.

Назарларыңызға салыққа қатысты ең маңызды өзгерістерді ұсынамыз.

Жаңа Салық кодексінің негізгі ұсыныстары:

ҚҚС (Қосылған құн салығы):
• Негізгі мөлшерлеме – 16%.
• Шегі – 40 млн теңге.
• Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік, кітаптар, археология саласы – ҚҚС-тан босатылады.
• Дәрі-дәрмек пен ақылы медициналық қызметтер үшін ҚҚС 10% болады.

Корпоративтік табыс салығы (КТС):
• Негізгі мөлшерлеме – 20%.
• Банк және ойын секторы үшін – 25%.
• Қаржы лизингі мен әлеуметтік салада – 10%-ға дейін кезең-кезеңімен өседі.
• Ауыл шаруашылығы – 3%.
• Әлеуметтік сала – 2026 жылдан бастап 5%, 2027 жылдан бастап 10%.
• Өңдеу өнеркәсібі – 20%.

Салықтар мен төлемдерді оңтайландыру:
• Салықтар саны 12-ден 11-ге қысқарады.
• 2 төлем алынып тасталады, 3 төлем біріктіріледі.
• Алымдардың 6 түрі, мемлекеттік баждың 5 түрі қысқартылады.
• Салықтық жеңілдіктер қайта қаралады:
• 3,4 трлн теңге сомасындағы 453 норма жеңілдік деп танылды.
• 1,3 трлн теңге сомасындағы 128 жеңілдік алынып тасталмақ.

Сараланған салық жүйесі:
• Жоғары табысы бар азаматтарға – прогрессивті ЖТС:
• Жылдық табысы 8500 АЕК-тен асатындарға – 15% мөлшерлеме.
• Қымбат мүлік, көлік, яхта, ұшақ, алкоголь мен сигараға – «сән-салтанат» салығы мен акциздер.
• Энергетикалық сусындарға да акциз енгізіледі.

Арнаулы салық режимдері (АСР):
• АСР саны 7-ден 3-ке қысқарады:
1. Өзін-өзі жұмыспен қамтығандарға арналған режим.
2. Оңайлатылған декларация негізіндегі режим.
3. Шаруа/фермер қожалықтарына арналған режим.
• Оңайлатылған режимнің:
• Кіріс лимиті – 600 мың АЕК.
• Мөлшерлеме – 4% (мәслихаттар 2%-ға дейін төмендете алады).
• Қызметкерлер санына шектеу жоқ.
• Тек B2C операцияларына рұқсат.

Инвесторлар үшін ынталандыру:
• Барлау, құрылыс, жабдыққа кеткен шығындарға – 100% шегерім.
• Рентабельділігі төмен кен орындарына – 5 жылға нөлдік салық.
• Салықтан үнемделген қаражат – инвестиция мен өңірлік дамуға бағытталады (дивидендке тыйым).

Салық әкімшілендіру:
• Салықтық жазалау азайтылады.
• Сервистік модель енгізіледі.
• Есептілік 30%-ға қысқарады.
• Камералық бақылау – ескерту сипатында болады.
• Кәсіпорынның салық жүктемесі төмен болса – тексеру жүргізілмейді.

Болжамды нәтиже:
• Жыл сайын 4-5 трлн теңге қосымша түсім.
• Ұлттық қорға тәуелділік азаяды.
• Қысқа мерзімде 2,5-3% инфляциялық әсер болуы мүмкін.

Еске сала кетейік, ақылы медициналық қызметтерге қанша салық салынатынытуралы осыған дейін жаздық.

"Сән-салтанат салығы" деп аталатын тауарлардың жекелеген санаттарына жоғары салық салу туралы да айтылды. ҚҚС мөлшері қанша болатыныда белгілі болды.

Ал үй жанындағыдүкендер салық төлемейтінболды.

Бурабайда өткен Ұлттық құрылтай қоғамда қызу талқыланып жатыр. Алқалы жиында  Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев елдің алдағы даму бағыттарын айқындап, қоғамда талқыланған өзекті мәселелер мен еліміздің әлеуметтік-экономикалық және саяси бағдарын қарастырды. Президенттің бастамасымен құрылтайдың өтуі елімізде үлкен саяси реформалардың іске асуына ықпал етті.
Президент салық реформасы, бірыңғай уақыт белдеуі, діни ахуал, қылмыстық-атқару жүйесіндегі адамгершілік құндылықтар, алаяқтыққа қарсы шаралар мен кино өндірісіндегі ұлттық мүдде туралы түгел баса айтты.  Сондай-ақ, жекелеген мемлекеттік бағыттарды жүйелеу, өңірлердің дамуындағы теңсіздікті жою, экология мен жан-жануарлар дүниесін қорғау сияқты мәселелер көтерілді. Бұдан өзге Мемлекет басшысы еліміздің төрт негізгі мүмкіндігін — цифрландыру, көлік тасымалы, энергетика, агроөнеркәсіп кешені мен адам капиталы сияқты салаларды түгел қамтыды. Ядролық энергетика агенттігін құру туралы шешім Қазақстанның ядролық кластер ретінде дамуына жол ашады. Ұлттық құрылтайдың IV отырысында көтерілген мәселелер еліміздің болашағына маңызды қадамдар болып табылады. Құрылтай мүшелері алқалы жиыннан кейінгі келелі ой, кесімді пікірлерімен бөлісті.
Шаймардан Нұрымов, Ұлттық құрылтай мүшесі, Қазақстан ұйғырларының республикалық этномәдени орталығының Құрметті төрағасы, VI сайланған ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты, Қазақстан халқы ассамблеясы Кеңесінің мүшесі:
2022 жылы Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен Президент жанында Ұлттық құрылтай құрылды. Содан бері Құрылтай қоғамдық консолидацияны дамытуға, стратегияларды әзірлеуде шешуші рөл атқаратын маңызды алаңға айналды. Биыл консультативтік-кеңесші орган – Ұлттық Құрылтайдың төртінші алқалы жиыны өтті, мен төрт жиынның бәріне де қатыстым. Ұлытауда, Түркістанда, Сарайшықта, Бурабайда өткен Құрылтайдың барлығы да қазақ жеріндегі ең киелі, тарихы бай, қасиетті жерлерде өтті. Алғашқы жиыннан бастап Құрылтай мүшелері мемлекетті дамыту, әлеуметтің әл-ауқатын жақсарту және елдің жарқын болашағы жайында көптеген ұсыныстарын ортаға салды. Көңіліме қонатыны, бүгін көтерілген мәселелер ертең талқыланып, сол тақырыпта заңдар қабылданады. Құрылтайда көтеріліп, шешімін тапқан мәселелердің бірі лудомания болды. Президентіміз осы мәселеге ерекше ден қойып, заңды күшейтті. Өткен Құрылтайда жастарды отаншылдыққа, патриотизмге тәрбиелеу және кітап оқуға баулу мәселесі де көтерілген болатын. Себебі қазіргі өскелең ұрпақ ғаламтор мен смартфондардың шырмауында қалып, гаджеттердің құрсауына түсіп кеткен. Құрылтайда әдебиет оқудың маңызы туралы айтылған болатын, кейін Президент Ұлттық кітап күнін бекітті. Мамандардың айтуынша, бұрын кітапханаларда бос уақыт өтетін болса, қазір кітап оқуға деген қызығушылық артты, келушілер саны көбейіп, кітап қоры да жаңарып, ұлғайып келеді. Оқыған адам өткен тарихты жақсы біледі, тарихты білген адам болашаққа болжам жасай алады, дұрыс жолмен жүреді. Алайда, жастардың көбісі Екінші дүниежүзілік соғыс туралы біле бермейді. Өйткені таихты оқымайды, кітап оқымайды.
Балалар тәрбиесіне қатысты оннан астам заң қабылданды. Президент Құрылтай мүшелерінің ұсыныстары ескеріліп, Ата заңға бірқатар өзгерістер енгізілгенін атап өтті. Құрылтайда салық реформасы да қаралды. Әрине, бюджет болмаса, алға қойған мақсаттарымыз жүзеге аспайды. Бюджет – ел болашағының негізі. Сондықтан қазынаны толтыру мәселесі қозғалды.
Бірыңғай уақыт белдеуі де назардан тыс қалмады. Президент бұл тәсілдің мемлекетті басқару ісін жеңілдететінін айтты. Үкімет пен Парламент бұл мәселеге қатысты зерттеулер жүргізіп, талқылау жасаған. «Біздің кең-байтақ жеріміз бар. Халқымыздың саны да салыстырмалы түрде көп емес. Сондықтан елімізде бірыңғай уақыт белдеуі болуы қажет. Бұл тәсіл мемлекетті басқаруды жеңілдетіп, логистика мен бизнес-үдерістерді оңтайландыруға септігін тигізеді. Осы мәселеге қатысты пікірталасты аяқтау қажет деп санаймын. Оның үстіне, бұл мәселені саясиландырудың қажеті жоқ», - деді Президент.
Құрылтайда мен өз ұсыныстарымды да білдірдім. Бұл ұсыныстар халықпен кездескенде айтылған, тұжырымдалған пікірлер болатын. Құрылтайдың барлық секцияларына қатысуға құқылымыз. Мен ҚР Ақпарат және мәдениет министрі Аида Балаева басқарған «Мәдениет. Өнер. Руханият» секциясына қатыстым. Бұған дейінгі Құрылтайда да мәселелер көтерген болатынмын. Солардың бірқатарына тоқталсам, кинотеатрларда суицидті жарнамалайтын, қазақтың менталитетіне қайшы келетін мультфильмдер мен фильмдер көрсетілетіні жөнінде айттым. Бұл дұрыс емес деп ойлаймын. Осы мәселені қадағалайтын тиісті әдеби комиссия құрып, тексерістен өткізуді және содан кейін ғана кинотеатрлар мен теледидардан көрсетуге рұқсат беруді ұсындым. Бұл ұсыныс жүзеге асты. Қазіргі уақытта ашықтан-ашық өз-өзіне қол жұмсайтын фильмдер мен кинофильмдер жоқтың қасы.
Одан басқа, Құрылтайдың өзге мүшелерімен бірге қазақ тілінде берілетін кинофильмдердің санын көбейту туралы пікір ұсынған болатынбыз. Бұл да жүзеге асып, күн сайын мемлекеттік тілде аударылған шетелдік кинолар көрсетіліп жатыр. Олардың саны да артып келеді.
Қазіргі Құрылтай секциясында мынадай пікір білдірдім. Кейінгі кезде қалаларда көлік жөндейтін ТЖО орталықтар мен жеке медициналық орталықтардың көбейіп кеткені байқалады. Бұл, әрине, жақсы, бірақ олардың сапасына мән беру қажет. Мысалы, егер жөнделген көлік ертесіне қайта бұзылып қалса, оны қайта түзетесіз. Бірақ жеке медициналық орталықтар сапасыз қызмет көрсетсе, дұрыс диагноз қоймаса, денсаулықты қалпына келтіру мүмкін емес. Сондықтан жеке медициналық орталықтардағы мамандарды тексерістен өткізу керек деп есептеймін. Орталықтардың қызметіне қарсы емеспін, тек халыққа шын жанашырлықпен қызмет ететін мекемелер қажет деп санаймын. Бұл үшін денсаулық сақтау мекемелері мен жеке медициналық орталықтарға лицензия беруден бұрын тексерісті күшейту керек. Қазіргі бар орталықтарды да тексерістен өткізу қажет. Лицензия талаптарына сәйкес келеді ме, жоқ па, соған назар аудару керек. Денсаулық сақтау министрлігі мен жергілікті жауапты органдар, құзырлы мекемелер бәрі бірігіп, елдегі медициналық орталықтарды аттестациядан өткізуі қажет. Бұл мәселені заң тұрғысынан қарастыру керек деп ойлаймын. Халықтың денсаулығы – ел болашағының іргетасы. Сондықтан жеке медициналық орталықтардың сапасы қадағаланып, жіті тексеріліп, лицензия берілуі қажет.

Оған жауап – профилактикада, білім беруде және дана тәлімгерлікте. 

Бүгін, өкінішке қарай, кейбір жасөспірімдер төбелес пен одан да ауыр қылмыстарға барып жүр. Көпшілігі заңды бұзып жатқанын білмеген. Олар бұл үшін жауапкершіліктің бар екенін түсінбеген.

Нағыз қауіп - құқықтық сауатсыздық.

Сондықтан біз уәкілетті органға маңызды ұсыныс жасадық – 7-сыныптан бастап мектептерде «Заң және Тәртіп» атты міндетті пән енгізу. Бұл пәндіқызметтегі заңгерлер мен құқық қорғау органдарының ардагерлері жүргізсе, олар тек біліммен емес, өмірлік тәжірибемен де бөлісе алады.

Жасөспірім заңның мәнін түсінгенде – ол қорқыныш пен бейбастақтық емес, бағыт пен тәртіпке ие алады. Хабардар адам қаруланғанмен тең.

Егер жасөспірім алған білімін тек сыныптастарымен ғана емес, отбасымен, көршілерімен де бөлісе алса – бұл жаман ба?

Біз мұндай сабақтардың саналы, жауапты, заң мен тәртіпке құрметпен қарайтын жас ұрпақты тәрбиелеуге көмектесетініне сенімдіміз.

Ұлттық құрылтайдың IV отырысында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев: Адал азамат тұжырымдамасының идеалдарына сай патриоттық рухта тәрбиеленген, білімді, жасампаз ұрпақты тәрбиелеудің маңыздылығын тағы да атап өтті.

Демек, дұрыс тәрбие мен заңды білу арқылы ғана біз әділетті қоғам құра аламыз.