Биыл аудан тұрғындары мен қонақтарына қолайлы жағдай жасауға бағытталған бірқатар жобалар жүзеге аспақ. 

Соның бірі - Бәйгетөбе ауылынан салынатын Жастар саябағы.

Ғимараттың жалпы аумағы – 2040 м2.

Саябақта жаяу жүргіншілер жолы мен демалыс орындықтары, жарық шамдары қарастырылған.

Одан бөлек, жаңбыр мен еріген суды жаяу жүргіншілер жолынан төгу үшін жол жиегінде үзіліс тас жасалмақ.

Сондай-ақ, аумағына 152 тал отырғызылып, көгалдандырылатын болады.

Бұл жастарға арналған саябақ ауданға қосымша көрік беріп, жастардың демалысын жақсы өткізуге таптырмас орын болары анық.

Ә.ҚАСЫМ

Махамбет атындағы академиялық қазақ драма театры жас драматург Әлішер Рахаттың қазақтың тұңғыш бард ақыны Табылды Досымовтың өмірі мен шығармашылығына арналған «Қыр баласы» қойылымын сахналайды, деп хабарлайды AtyrauPress тілшісі.

Бұл туралы Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен баспасөз брифингінде театрдың көркемдік жетекшісі Темірбек Мұхтаров мәлімдеді.

- Табылдының танымал «Биіктік» әнінің мазмұны – қойылымның басты идеясы. Қойылымда бард ақынның өмір жолы, студенттік шағы және өнердегі өсу жолы, жалпы тағдыры суреттеледі. Сонымен қатар әндері шырқалып, өлеңдері де оқылады. Осы драманы сахналау арқылы Табылды ағамыздың жаңа қырларын танытпақпыз, - деді Т.Мұхтаров.

Қойылымның қоюшы режиссері Шағуан Үмбетқалиев спектакльдің ақынның шығармашылығын жаңғыртып, оның рухани мұрасын жастарға насихаттау, сонымен қатар Табылды Досымовтың жеке тұлғасы мен шығармашылық жолын көпшілікке таныту арқылы ұлттық мәдениетке деген құрметті арттыру екендігін атап өтті.

- Қойылымда Табылды Досымовтың өмірі мен шығармашылығының негізгі кезеңдері бейнеленеді. Көрермендер ақынның жүрегінен туған терең мағыналы өлеңдері мен әндерінің сахналық интерпретациясын тамашалай алады. Табылдының ішкі жан-дүниесі, өмірге деген көзқарасы мен қазақ қоғамындағы рөлі қойылымның басты арқауы болады, - деді ол.

Айта кетейік, аталған қойылым 17-18 қаңтарда Махамбет атындағы академиялық қазақ драма театрында сахналанады.

Сәуле МАҒАУ

2024 жылғы 11 айдың қорытындысы бойынша туризм саласындағы негізгі капиталға салынған инвестиция көлемі 27,3%-ға артқан, деп хабарлайды AtyrauPress тілшісі.

2024 жылдың 11 айында елімізде туризм саласындағы негізгі капиталға салынған инвестициялар көлемі 777,4 млрд теңгені құрады. Бұл өткен жылдың дәл осы кезеңімен салыстырғанда 27,3%-ға көп (610,2 млрд теңге).

Инвестициялар көлемінің өсуі 12 өңірде байқалды, көш бастап тұрған өңірлер:

- Астана қаласы – 218,2%-ға өсті;
 - Батыс Қазақстан облысы – 94,5%-ға өсті;
 - Маңғыстау облысы – 50%-ға өсті;
 - Атырау облысы – 183%-ға өсті;
 - Түркістан облысы – 43,7%-ға өсті.

Бұл деректер инвесторлардың Қазақстандағы туристік инфрақұрылымды дамытуға қызығушылығы артып жатқанын және саланың капитал тартуда үлкен әлеуетке ие екенін көрсетеді.

Амандық САҒЫНТАЙҰЛЫ

Мәдениет және ақпарат министрлігі жыл қорытындысын театр және музей саласындағы маңызды оқиғалармен түйіндейді. Театрлар мен музейлер мәдени мұраны сақтау және насихаттауда маңызды рөл атқарады. Биыл мәдениет саласын дамытуға бағытталған көптеген маңызды іс-шаралар мен бастамалар жүзеге асырылды. Енді негізгі оқиғалар мен жетістіктерге тоқталып өтейік.

Бүгінде Қазақстанда 57 мемлекеттік театр жұмыс істейді. Биыл Атырау қаласында тағы бір жаңа мемлекеттік театр — «Жастар» театры ашылды.

Еліміздің театрларында 9 мыңға жуық маман қызмет етеді, оның ішінде 4 200-і шығармашылық ұжым мүшелері бар.

Биыл Қазақстанның мемлекеттік театрлары 200-ден астам жаңа қойылым сахналады, оның 107-сі отандық авторлардың шығармалары негізінде жасалған. Жыл бойы театрлар халықаралық фестивальдерге белсенді қатысты.

Министрлік тарихи театрларды жаңарту және қалпына келтіру бойынша ауқымды жұмыстар жүргізуде. Атап айтқанда, Мұхтар Әуезов атындағы Қазақ ұлттық драма театрында күрделі жөндеу жұмыстары, Абай атындағы опера және балет театрында ішкі жөндеу жұмыстары аяқталды. Сонымен қатар жеті ғимарат жаңартылды. Наталия Сац атындағы орыс театрының жөндеу жобасы сараптамадан өтіп жатыр, сондай-ақ неміс драма театрын жөндеу және газдандыру жұмыстары қарастырылуда. 2025 жылы Ғабит Мүсірепов атындағы мемлекеттік академиялық балалар мен жасөспірімдер театрының ғимаратына сараптама жүргізу жоспарланды.

2024 жыл қазақстандық музейлерді дамытуда маңызды кезең болды.

Қазақстанда 275 музей, соның ішінде республикалық және өңірлік музейлер, сондай-ақ 12 республикалық музей-қорық жұмыс істейді. Бұл музейлердің қорғауында 200-ден астам республикалық маңызы бар тарихи-мәдени ескерткіш бар.

Музейлер инфрақұрылымды белсенді дамытып, заманауи визит-орталықтар ашты. Атап айтсақ, Отырар, Ұлытау, Тамғалы, Сарайшықта бой көтерді. Қазіргі кезде Есік, Ордабасы, Сауран, Гаухар-ана, Бозоқ музей-қорықтарының аумағында визит-орталықтардың құрылысы жүріп жатыр. Музей-қорықтар аудиогид, сенсорлық экран секілді заманауи технологиялармен қамтамасыз етілді, ал кейбір орталықтарда жоғары оқу орындарының филиалдары ашылды.

Сонымен қатар, бұл мәртебені Әбілхан Қастеев атындағы Мемлекеттік өнер музейіне, Қазақстан Республикасы Орталық мемлекеттік музейіне, Қазақстан Республикасының Ұлттық музейіне беру жоспарда бар.

2025 жылы Қазақстан Республикасының Ұлттық музейі «Қазақстан музейлерінің виртуалды желісі» атты бірыңғай порталын іске қосады. Бұл портал елдегі барлық музейлер туралы ақпарат алуға мүмкіндік береді. Пайдаланушылар мемлекеттік каталогқа енгізілген ұлттық мәдени мұра объектілерімен, сондай-ақ бірегей артефактілердің 3D үлгілерімен таныса алады.

Архив, кітап ісі салаларындағы жетістіктер

Қазақстанда жыл сайын 22 желтоқсанда Архившілер күні атап өтіледі. 1998 жылы осы күні Ұлттық мұрағат қоры және мұрағаттар туралы Заң қабылданды.

2024 жылы Қазақстанның архив, кітап ісі және әдебиет салалары айтарлықтай нәтижеге жетті. Архивтердің тиімді қызметі, заңнамалық өзгерістер, халықаралық деңгейдегі кітап көрмелері мен ұлттық мәдениетке арналған жаңа бастамалар – еліміздің рухани дамуы мен тарихи мұраларын сақтау ісінде маңызды қадам болды.

Биыл мемлекеттік архивтер Шығыс Қазақстан облысы Марқакөл аудандық архивімен және Қатонқарағай аудандық архивімен толықты. Осылайша, елімізде тарихи фактілер мен оқиғалардың көзі саналатын мемлекеттік архивтер саны 231-ге жетті.

Заңды және жеке тұлғалардан 219 862 сақтау бірлігі қабылданды. Бүгінде Ұлттық архив қорының көлемі 74,7 мың бірлікке артты. Қазақстан бойынша архив қоры 27,5 миллион сақтау бірлігіне жетті. Мұрағат құжаттарына қоғам мен азаматтардың қызығушылығы артып келеді. Биылғы 9 айда 12 187 зерттеушіге 73 704 сақтау бірлігі берілді.

Архив құжаттарын дәріптеу, архив қорларының құрамы мен мазмұны туралы халықты ақпараттандыру мақсатында 5 021 іс-шара өтті. Атап айтқанда, фотоқұжат көрмелері, архив құжаттары жинақтарының, анықтамалық басылымдардың тұсаукесерлері, дөңгелек үстелдер, халықаралық, республикалық ғылыми-практикалық конференциялар және т. б. ұйымдастырылды.

Салалық кадрлардың біліктілігін арттыру бойынша нақты жұмыстар атқарылды. Кейінгі үш жылда мемлекеттік архивтер мен ведомстволық архивтердің 498 қызметкері біліктілікті арттыру курстарынан өтті.

2024 жылы архив ісі саласындағы халықаралық ынтымақтастықты дамыту мақсатында Түрікменстан Республикасымен келісімге қол қойылды. Архивтер саласындағы ынтымақтастық жөніндегі Қазақстан-Ресей комиссиясының V отырысы Петропавл қаласында өтті.

Сондай-ақ, халықаралық архивтер күніне орай «Өзбекстан Республикасының Қазақстандағы архивтер күндері» ұйымдастырылды. Онда мемлекеттің архив қоры бойынша архив құжаттарының 5 көрме экспозициясының тұсаукесері өтті.

Кітап ісі және әдебиет саласы бойынша да бірқатар жетістіктер бар. Атап айтқанда, Қазақстандық баспагерлер мен қаламгерлер Франкфурт кітап жәрмеңкесіне қатысты. Бұл отандық жазушылар мен басылымдарды халықаралық деңгейде насихаттауға ықпал етті.

Айтулы оқиғалардың бірі Қазақстанда жаңа мереке «23 сәуір – Ұлттық кітап күні» бекітілді. Бұл мереке – елімізде кітап оқуды насихаттауға мүмкіндік береді. Аталған мереке Мемлекет басшысының Ұлттық құрылтайда қоғамда оқу мәдениетін қалыптастыру мақсатында берген тапсырмасына байланысты белгіленді.

Сондай-ақ 2025 жылы түрлі номинациялар бойынша үздік кітаптарды анықтауға арналған «Ұлттық кітап» байқауы өтеді.

Биыл Мәдениет және ақпарат министрлігінің жанынан жас қаламгерлерге арналған «Алқа» әдеби клубы құрылды. Жас қаламгерлер Ілияс Жансүгіровтың 130 жылдығына және Бердібек Соқпақбаевтың 100 жылдығына орай Алматы облысы мен Жетісу облысына әдеби тур өткізді.

Сонымен қатар, «Айбоз» ұлттық әдеби сыйлығының жеңімпаздарын марапаттау рәсімі өтті. Биыл үшінші рет өткізілген «Айбоз» сыйлығына 7 номинация бойынша 176 автордан өтінім түсіп, үздік шығармалар анықталды.

Министрлік Қазақстан Жазушылар одағымен «Стратегиялық әріптeстік» орнату бойынша 3 жаңа жоба жүзге асырды.

Атап айтқанда, жас қаламгерлер «Қазақстанның әдеби-танымдық панорамасы» жобасы негізінде кең байтақ еліміздің әр қиырын шарлап, жаңа шығармалар жазды. Жас қаламгерлерге арналған «Жазушылардың шеберлік мектебі» ұйымдастырылып, отандық және шетелдік беделді қаламгерлердің дәрістері мен шеберлік сыныптары өтті. «ТМД елдерінің архивтеріндегі қазақстандық жазушылардың зерттеу жұмыстары» жобасы ұйымдастырылды.

Сондай-ақ Ілияс Жансүгіров, Бейімбет Майлин, Сәкен Сейфуллинның 130 жылдығы, Әбіш Кекілбаев пен Фариза Оңғарсынованың 85 жылдығы, Герольд Бельгердің 80 жылдығы секілді бірқатар қаламгерлердің мерейтойлық даталары кең көлемде аталып өтті.

Мемлекет басшысы 2025 жылды «Жұмысшы мамандықтары жылы» деп жариялағаны белгілі. Осы орайда, дарынды авторларға қолдау көрсетіп, қоғамдағы еңбек мамандықтарының маңызын ашу мақсаттында жас қаламгерлерге арналған «Ерлік пен еңбек дастаны» байқауын жариялады.

Қазақстанның Ұлттық электрондық кітапханасы (ҚазҰЭК) да бірқатар жетістіктерге қол жеткізді. Ұлттық электронды кітапхана (ҚазҰЭК) өз қорын айтарлықтай кеңейтіп, 78 149 құжатқа жетті. Аталған көрсеткіш ҚазҰЭК-тің халықаралық аренадағы танымалдылығы мен әлемдік ақпараттық кеңістікке қосқан үлесін көрсетеді.

Осылайша, 2024 жыл Қазақстанда архив ісі, кітап шығару және әдебиет салаларында маңызды жетістіктер жылы болды. Іске асырылған бастамалар ұлттық мәдени мұраны дәріптеп, әдебиеттің дамуына ықпал етіп, азаматтардың маңызды тарихи және мәдени ресурстарға қолжетімділігін арттырады.

Білім беру саласындағы айтулы оқиғалар

Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігі 2024 жыл қорытындысын шығаруда. Айта кету керек, мәдениет пен өнер саласындағы кадрларды дамытуға бағытталған жүйелі іс-шаралар тұрақты түрде жүргізілуде. 2024-2025 оқу жылына мемлекеттік білім беру тапсырысы аясында 1637 орын бөлінді.

Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарына студенттерді сапалы қабылдау мақсатында, кейбір қолданыстағы білім беру бағдарламалары топтары бөлініп, нәтижесінде 12 жаңа топ құрылды (аспаптық орындаушылық, вокалдық өнер, дәстүрлі музыкалық өнер, эстрадалық өнер, кино және теледидар режиссурасы, сахналық өнер мен цирк режиссурасы, анимация режиссурасы, операторлық және фотоөнер, медиаөнер және цифрлық технологиялар, сценография, сәндік өнер, сондай-ақ сән дизайны).

Биыл білім беру саласында ауқымды іс-шаралар мен маңызды оқиғалар өтті.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасы бойынша Астана қаласындағы Қазақ ұлттық өнер университетіне Күләш Байсейітова есімі берілді. Бұл шешім қазақ мәдениетінің дамуына үлкен үлес қосқан ерекше тұлғаны мойындау ғана емес, сонымен қатар ұлттық болмысты нығайтудағы маңызды қадам болды.

Еліміздің музыкалық өнері үшін ерекше маңызды оқиға – Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы өзінің 80 жылдық мерейтойын салтанатты түрде атап өтті. Сексен жыл ішінде консерватория мәдени орталыққа айналып, Қазақстанды әлемдік аренада танытқан көптеген өнер қайраткерлерін тәрбиеледі. Оның түлектері арасында Қазақстанның халық әртістері, еңбек сіңірген қайраткерлер және көрнекті музыканттар бар.

Сонымен қатар, Ахмет Жұбанов атындағы дарынды балаларға арналған Қазақ мамандандырылған музыка мектеп-интернаты да мерейтойын тойлады. Мерейтойлық іс-шара мерекелік концертпен атап өтілді. Жыл бойы білім беру процесінің маңызды бөлігі түрлі байқаулар мен фестивальдер болды. Олар жас таланттарға платформа ұсынып, жастардың шығармашылық әлеуетін ашуға ықпал етті.

Айтулы іс-шаралардың бірі — Күләш Байсейітова атындағы музыка мектеп-интернатында өткен Қазақстан жас орындаушыларының XII Республикалық конкурсы. Оған 187 жас талант қатысып, олардың 162-сі лауреат атанды.

Алматыдағы А.Селезнев атындағы хореография училищесінің 90 жылдығына арналған «ӨРЛЕУ» VI Халықаралық фестивалінің өткізілуі хореография өнеріне көпшілік назарын аударды. Фестивальге тоғыз елден өнерпаздар қатысты.

Жас таланттарды қолдауға және дамытуға бағытталған байқаулар да үлкен маңызға ие болды. Атап айтқанда, колледждер арасындағы Республикалық байқау, жас шығармашыл жастарға арналған «Шабыт» Халықаралық байқауы, Ахмет Жұбанов атындағы орындаушылардың Халықаралық байқауы және «Astana Merey» ХХ Халықаралық байқауы өткізілді.

Айрықша атап өтуге лайық іс-шаралардың бірі — жас пианистерге арналған II Республикалық «Astana Piano Passion» байқауы. Бұл шара жас дарындарға өз шеберліктерін көрсетуге мүмкіндік беріп, Қазақстанның мәдени кеңістігін жаңа есімдермен байытты.

Жыл бойы мәдениет саласындағы білім беру мекемелерінің оқушылары шетелде өткен халықаралық байқауларда, соның ішінде Австрия, Қытай, Италия, АҚШ, Чехия және Ресейде бірнеше рет жеңіске жетіп, Қазақстанның халықаралық аренадағы беделін арттырды.

Қазақ мәдениеті шетелде танылды

Биыл Қазақстанның Мәдениет және ақпарат министрлігі мәдениет пен өнер саласында айтарлықтай нәтижелерге қол жеткізді. Бұл жыл ел үшін маңызды кезең болып, қазақтың бай мәдени мұрасы мен алуан түрлілігін айқындайтын көптеген ауқымды іс-шаралармен есте қалды. Ұйымдастырылған көрмелер, фестивальдер мен гастрольдер ішкі мәдени байланыстарды нығайтумен қатар, қазақ мәдениетін шетелде белсенді түрде насихаттауға да ықпал етті. Министрлік 2024 жылғы жұмысын қорытындылады.

Жылдың маңызды оқиғаларының бірі ретінде Қазақстан Республикасының Бейжің қаласында, Қытай Халық Республикасының Астана қаласындағы мәдени орталықтарының ашылуын атап өтуге болады. Іс-шараға екі елдің басшылары Қасым-Жомарт Тоқаев пен Си Цзиньпин қатысты. Бұл орталықтар мәдени іс-шараларды ұйымдастыру үшін тиімді алаңға айналды.

Биыл қазақ өнері әлемге әйгілі алаңдарда: Венеция биенналесі мен Гиме – Азия өнерінің ұлттық музейінде алғаш рет ұсынылды. Бұл көрмелерді шамамен екі жүз мың адам тамашалады.

Қазақстанның шығармашылық ұжымдарының шетелдегі гастрольдері сәтті өтіп, Франция, Вьетнам, Түркия, АҚШ сияқты 14 елді қамтыды. Бұл іс-шаралар халықаралық байланыстарды нығайтып, қазақ мәдениетін шетелде танытуға ықпал етті. Жаңа шығармашылық ұжымдар – «Бірлік» көпұлтты ән-би ансамлі мен Мемлекеттік квинтет құрылды.

Сонымен қатар, мәдениет бағыты бойынша білім алған 255 студент Қытай, Италия, Ұлыбритания, Австрия, АҚШ, Түркия, Чехия, Испания және басқа да елдерде өткен халықаралық байқауларда жеңімпаз атанды.

Мәдени дипломатияның маңызды бөлігі ретінде Тәжікстан мен Түрікменстанда Қазақстанның мәдениет күндері атап өтілді. Бұған қоса, биыл Қазақстанда Саха Республикасы (Якутия), Түрікменстан, Әзербайжан және Арменияның мәдениет күндері өтті. Бұл мемлекеттер арасындағы мәдени алмасу мен ынтымақтастықтың белсенділігін көрсетеді.

2024 жылы қазақ қайраткерлерінің есімдері де ұлықталды. Құрманғазы, Абай сынды тұлғалардың ескерткіштері Түрікменстан, Тәжікстан және Татарстанда орнатылды.

Айтулы оқиғалардың бірі – 17 мыңнан астам көрермен жинаған V Дүниежүзілік көшпенділер ойындарының ашылу және жабылу салтанаты. Ойындардың жабылу рәсімінде әйгілі қазақстандық әнші Димаш Құдайбергеннің керемет концерті ұйымдастырылды.

Сонымен қатар, ҚР Ұлттық музейінде Леонардо да Винчидің «Әдемі ханшайым» атты картинасының көрмесі өтті. Бұл көрмені 37 мыңнан астам көрермен тамашалады.

Жыл ішінде өткен гастрольдерден «Астана Опера» ұжымының Мәскеудегі Үлкен театр сахнасында «Абай» операсын сахналағанын ерекше атап өтуге болады. Қойылым көрермен қошеметіне ие болып, ресейлік көрермендердің қазақ өнеріне деген шынайы қызығушылығын көрсетті.

Ал «Астана Опера» ұжымының биылғы шетелдегі соңғы гастрольдік сапары Дубайда өтіп, онда «Щелкунчик» балетін 12 мың көрермен тамашалады.

Санкт-Петербургтегі әйгілі «Балтийский дом» театр-фестивалінің сахнасында Қазақстан Республикасының «Салтанат» мемлекеттік би ансамблінің концерті өтті.

Абай атындағы Қазақ ұлттық опера және балет театрының «Хан Сұлтан. Алтын Орда» операсын Түркияда 4 мыңнан астам көрермен тамашалады.

Айта кететін жетістіктердің бірі – «Qazaq Culture» ақпараттық-ағартушылық платформасының іске қосылуы. Бұл платформа сегіз тілде, соның ішінде БҰҰ-ның алты ресми тілі, қазақ және түрік тілдерінде ақпарат таратады. Аталған бастама Қазақстанның бай мәдени мұрасын әлемге танытуға бағытталған.

Қазақстандық кинематография қалай дамуда?

Мәдениет және ақпарат министрлігі киноиндустрия саласы бойынша 2024 жыл қорытындыларын назарларыңызға ұсынады.

Биыл 15 отандық фильм кең прокатқа шықты: «Алма мен адам», «Жел тоқтаған жер», «Алматы, я люблю тебя», «Жизнь после», «Соңғы үкім», «Жамбыл. Жаңа дәуір», «Баурына салу», «Операция «Набат», «Shulamah», «Носорог» («Дала қасқыры»), «Братья», «Солдат любви» («Стоп, ночь»), «Талақ», «Мама, я живая!», «Қажымұқан». Бұл фильмдердің барлығы мемлекет қаржысы есебінен түсірілген. Бұл туралы ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінің баспасөз қызметі мәлімдеді. Жеті фильм халықаралық деңгейде 34 марапатқа ие болды, ал «Баурына салу» фильмі «Оскар» сыйлығына ұсынылды.

Әзербайжан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан және Өзбекстанда Қазақстан киносы күндері өтті. Бұл шаралар қазақстандық кино өнерін белсенді түрде насихаттауға ықпал етті.

Еліміздің мәдени өміріндегі маңызды оқиғалардың бірі – XVII Халықаралық «Еуразия» кинофестивалі. Бұл шараға көптеген қонақтар, соның ішінде өнер және кино саласындағы танымал тұлғалар қатысты.

«Қазақфильм» киностудия мұрасын сақтау жұмыстары жалғасуда. Ресей Федерациясының мемлекеттік кинофильмдер қорында сақталған және қазақстандық киноның алтын қорына кіретін 11 фильм цифрландырылуда. Ал, Кеңес Одағы кезінде «Қазақфильм» киностудиясында түсірілген 7 фильм реставрациялану үстінде.

Халықаралық ынтымақтастық аясында «Победителей видно на старте» фильмінің түсірілімдері басталды. Бұл жоба Қазақстан, Франция, Нидерланды және Литва елдерінің бірлескен өнімі. Сондай-ақ, Қазақстан Канн кинофестивалінің Marché du Film кинонарығына қатысты.

Биыл «Ойжұмбақ 2» («Головоломка 2») голливудтық блокбастері, «Гадкий я 4» және «Моана 2» анимациялық фильмдері қазақ тілінде көрсетілді.

Шетелдік фильмдерді қазақ тіліне дубляждау талаптарын жеңілдету бойынша қолданыстағы заңнамаға енгізілетін түзетулер әзірленіп, Парламентке ұсынылды. Министрлік мемлекеттік тілдегі фильмдердің үлесін арттыру жұмыстарын жалғастыруды жоспарлап отыр.

Қазіргі уақытта Сенатта «Кинематография туралы» Заңға түзетулер қаралуда. Бұл түзетулер «Қазақфильмге» мемлекеттік қолдау көрсету мәселелерін қамтиды.

Фариза Оңғарсынованың туғанына – 85 жыл

Қазақтың дара қызы, поэзия падишасы атанған Фариза Оңғарсынова апамыз сырттай қарағанда сұсты, ауыр мінезді, қатал секілді көрінгенімен, шындығында, ол адам жанын жүрегімен түсінетін, өзі ұнатқан адамына сый-құрметпен қарайтын, жаны нәзік, тек оны сыртына көп білдіре бермейтін өр мінезді адам болатын. Ол – көркемсөз майданында ақын мен жазушыға тән ерлік, батылдық, адалдық, ұлтжандылық, намысқойлық және адамгершілік секілді қасиеттердің биігінен көрінген ақын.

«Табиғатым жасандылыққа қарсы»

Фариза апа өзі жанына жақын балайтын адамдармен өзге адамдар секілді сырласып, әңгімелесіп, ойларын бөлісіп отыратын. Өзінің «Тірлігімнің мазмұны – аналығым» бағдарламасына берген сұхбатында: «Жақсы көрген жігітім жол апатынан көз жұмды. Содан кейін қатты ауырып жатып қалдым. Жан дүнием біреуді жақсы көрсе, оны өмір бойы сүйіп өтеді. Сөзімнен еш айнымаймын. Алла тағала жаратқан болмысым осы болғандықтан, оны өзгерте алмаймын. Өзімді зорлағым да келмейді. Жалпы, табиғатым жасандылыққа қарсы»,- деген екен.

Фариза Оңғарсынқызы Ленин комсомолы орталық комитетінің, Қазақ КСР Жоғарғы кеңесінің Құрмет грамоталарымен марапатталған, «Парасат», «Құрмет белгісі» ордендерінің иегері, қазіргі заманғы қазақ әдебиетіне өктем түрде кірген ақын поэзиясының өмірбаяны оның 1966 жылы «Сандуғаш» деген атпен алғашқы өлеңдер жинағының жарық көруімен басталған еді. Сол кезде мектептің соңғы сыныбында оқып жүрген біз үшін ақын қыздың өлеңдер жинағы бойтұмардай қолымыздан түспейтін кітапшаға айналған-ды. Ондағы өлеңдерді жатқа айтып, бір-біріміздің альбомымызға ескерткіш етіп жазуға асығатынбыз. Кейін мектепте ұстаздық қызмет атқарып жүрген кезімізде досым, марқұм Ұлжан екеуміз «Ақынжанды болмаған, математик те бола алмайды» дегендей, мамандығымыз математик болса да, жас маман кезімізден өлең оқып, жаттауға құмар болдық.

«Сен мені түсінсеңші»

Қыз бала болғандықтан ба, әлде Фариза ақынның өлеңдері рухты, өршіл, сонымен қатар кейінгі ұрпақты ерлікке, Отанын, елін сүюге, қыздарды нәзік те намысшыл болуға баулып, туған жер мен адамзатты қадірлеуге апаратын жол санағаннан ба, әйтеуір Фариза ақынның өлеңдерін көбірек оқып, жаттайтынбыз. Сонымен қатар, ақынның өлеңдері ел мен жер, отаншылдық, адалдық пен шыншылдық, достық пен махаббат, қыздар мен әйелдер, тағы басқа өмір иірімдерінің түрлеріне арналғандығы да жүрекке жақын болатын және өмірдегі кейбір ащы шындықтың да бетін ашып, сол арқылы еліміздің, ұлтымыздың көшін дұрыс жолға бағыттауға да ықпал етіп отыратын.

Фариза апаның «Сенің махаббатың» (1979 ж), «Жүрек күнделігі» (1984 ж.), «Шашы ағарған қыз» (1990 ж.), «Қыз ғұмыр» (1996 ж.) және т.б. өлеңдер жинақтарын жата-жастана оқып, біраз өлеңдерін жаттап алатынбыз.

«Сен мені түсінсеңші.

Түсінер деп жыр — маржан төгіледі

(төгілсе жыр сол ғана — көңіл емі).

Қошқар мүйіз әжемнің теруіндей

сөз тізбегі кеудемде өріледі.

Өзің жоқсың жанымда.

Теңіз көңіл қалайша толқымасын

(есің шығып сүймесең, ол күнә шын),

Мәңгі кетер өзіммен мұң-қайғымды,

сен де түсінбеген боп, тор құрасың…» деген өлеңнен басталатын «Жүрек күнделігі» (1984 ж.) лирика кітабына: «Бақыт сіңліме, барлық жақсылықты тілейтін Фариза апайыңнан»,- деп өз қолымен жазғанын бойтұмардай сақтап келемін.

Бұл өлеңнің мазмұнынан сырттай қарағанда қатал секілді көрінетін ақынның жүрегі нәзік, сезімі сергек, оның да адамзат баласына нәсіп етілген сезімдердің иесі екенін түсінуге болады.

Фариза Оңғарсынова өзінің ақындық миссиясы туралы «Ақын» атты өлеңінде жазып кеткендей:

Ақынның нәзік жүрегі

самалдан тоңар гүл еді.

Халқының махаббатымен

ақсұңқар құстай түледі,

ел ғана — тұғыр, тірегі.

Әділет үшін жан салып,

алдында тұрсын қанша алып —

шындыққа жетпей тынбайды,

қияметтерге қарсы ағып,

баурайды сонда бал шабыт.

Сұлулық пенен пәктіктен

рақат күткен, бақ күткен,

шығып кеткенше ақтық дем,

арпалысып өтер қасқайып,

күңкілмен, бұқпа сақтықпен.

Аялап туған ел, жерін,

өнерін, тілін, ерлерін

қастерлер елдің туындай.

Аяла халқым, суынбай

Бұқардың мұрагерлерін!

Фариза, Фаризажан,

Фариза қыз!

Оқырманның жасына, әлеуметтік ерекшелігіне қарамастан, Фариза апаның жырлары баршаның жүрегінен орын алатындай еді. Сонымен қатар, апамыз өлеңдерін ұлттық құндылықтарымыздың негізі болып табылатын туған жер, ауыл өмірі, отбасының ұйытқысы – қазақтың шаңырағы, ананың әлдиі, қыр қазағының өмірі және адамзат өмірінің түрлі иірімдеріне де арнап, ұлтымыздың ұрпақ тәрбиесіндегі ізгі ұстанымдары туралы да қалам тербеген.

Мысалы, мына бір «Қыр қазағының қартайғандағы сөзі» деген өлеңінде қыр қазағының бітім болмысын, ұрпаққа берер ұлттық тәрбиесін, қазақтың сайын даладағы еркіндігін былайша көрсетеді:

Біз далада өскенбіз

арғымақ аттың жалынан тартып

мінуді жастай армандап,

(жаяулап кешкен тіршілік құрысын

таңдайың кеуіп, тал қармап!),

сонан соң біздер ойқастаушы едік

күміспен күптеп тұрманды,

көрінуші еді түк еместей боп

дүниедегі қалған бақ.

Тарпаң тұлпардың тұяғымен тіліп

бозала таңның көрпесін

шыққанда, шіркін, әлем дегенің

табынып бізге, таңданды-ақ!

Бозбала болдық.

Құр асауларға құрық салғанда дірдектеп тұрған шақтар-ай!

Қызыл түлкіге қыран салмаушы ек баптамай.

Ата-бабаның аруағына тілін тигізгендерді

тынбадық, тәубаға келтіріп таптамай!

Ақсақалдардың алдында ғана кішілігімізді көргенде,

таңданған еді жат талай…

Фариза апа қазақ халқының, өзі секілді әріптестерінің, өлеңсүйер жастардың да сағынып көрісетін, қиналғанда мұңын шағып сырласатын қадірлісі болғандығы туралы қазақтың ақиық ақыны Мұқағали Мұқатаев ағамыздың мына бір өлеңі көптің көкейіндегісін дөп басқандай:

Фариза, Фаризажан, Фариза қыз!

Өмірде ақындардың бәрі жалғыз.

Шыдай-шыдай ақыры жалығармыз,

Бірімізден-біріміз арылармыз.

Біздерді де іздейтін жан болса егер,

Шаң басқан архивтерден табылармыз.

Сен мені білесің бе, білесің бе?

Жаралмаған жан екем күресуге.

Жылай жүріп, өтірік күлесің де.

Жүресің де қоясың, жүресің де.

Бірі итеріп кеудемнен, бірі шалып

Тастағысы келеді күресінге,

Фаризажан, сен соны білесің бе?..

Өлеңді жансерігіне айналдырған жан

Фариза Оңғарсынова атыраулық жерлестерінің қымбаттысы да қадірлісі болғаны баршаға аян. Апамыз Атырауға келген кезде үнемі болмағанмен, көрісіп, кездесіп тұратынбыз. Кезекті бір келгенінде: «Бақыт, келген сайынғы үнемі ресми кездесулерден шаршап кеттім. Келесі келгенде өзіміз қыздар болып, әңгімемізді айтып отырайықшы. Кімдерді қосу керек екенін өзім айтамын», — деп еді. Бірақ, тағдыр ол кездесуді бізге бұйыртпады. Алаш жұрты қазақтың біртуар қызы, ақын, халық жазушысын ақтық сапарға 2014 жылдың 23 қаңтарында шығарып салды.

Фариза апаның артына қалдырған мол мұрасы – тек сыршыл да жүрекке жылы өлеңдері ғана емес, қазақ қызына тән өрлік, ерлік, батылдық, мейірімділік, нәзіктік пен кеңпейілділік секілді көптеген қасиеттер тоғысқан тұтас бейнесі болып табылады. Оның өлеңдері ел мен жер, адалдық пен шыншылдық, достық пен махаббат, қыздар мен әйелдер және тағы басқа өмір иірімдерінің түрлерін табуға болатын жол көрсеткіш секілді еді. Оның өлеңді қиналғанда сүйенетін, қуанғанда шаттанатын, мұңын бөлісетін өзінің жансерігіне айналдырған ерекше жаратылған жан екенін мына өлеңінен байқауға болады:

«Дара күндерімнің,

нала түндерімнің

серігі болғаның үшін,

сенімі болғаның үшін

мен сені аялаймын.

Біреудің пасықтығынан,

біреудің жасып мұңынан,

жүрегім сыздаған кезде,

жаным мұздаған кезде

мен сені саялаймын,-дей келе «Өлең, мен сені аялап өтем!» дейді.

Фариза ақын тірі болғанда осы жылы халқы 85 жасқа толғанын тойлап, небір әдемі кездесулер, жыр мерекелері өтіп, апамыз халқының қошеметіне бөленіп отырар еді. Алайда, тағдырдың ісіне амал бар ма?..

Фариза апамыздың есімі мен өршіл өлеңдері халқының жүрегінде ұзақ сақталары сөзсіз. Соңында өзіміз жастайымыздан жаттап өскен өлеңдері, апаны сағынып еске алатын бауырлары мен халқы қалды.

Бақыт БАРСАЙ,

педагогика ғылымдарының докторы, Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университетінің профессоры

Жақында Атырау қаласында облыстық Дін істері басқармасының және «Жәрдем- Атырау» корпоративтік қорының ұйымдастыруымен ”ATYRAU RUHANI FEST-2024” атты облыстық фестиваль-конкурсы өтті. 

Аталған іс-шара облыс бойынша дін саласының үздік мамандарын анықтау, бәсекеге қабілеттілікті арттыру, қызметтік әдістері мен тәсілдерін зерделеу негізінде үздік қызметкерлерді көтермелеу және ынталандыру мақсатында өткізілді.

Рухани кеште жерлесіміз аудандық Ішкі саясат бөлімінің әдіскері Ляззат Найзағайқызы облыс бойынша дін саласындағы айрықша еңбегі үшін жыл қорытындысы бойынша «Ақпараттық түсіндіру тобының үздігі» атанып, облыс әкімі С.Шәпкеновтің дипломы және арнайы статуеткасымен марапатталды.

Сонымен қатар, еліміздің дін саясатын халық арасында кеңінен насихаттау, діни экстремизм мен терроризмнің алдын алу, рухани құндылықтарды дәріптеудегі қажырлы қызметі үшін теолог маман Б.Сағындықовқа облыс әкімінің орынбасары Д.Шамұратовтың алғыс хаты табысталды.

Үздіктерді марапаттауға арналған фестиваль соңы облыс көркемөнерпаздарының концерттік бағдарламасымен жалғасты.

Ботакөз Асхатқызы