Биыл ұлы Абай Құнанбайұлының туғанына 180 жыл толып отыр. Қазақ халқы үшін бұл мерейтой тек бір жылдық қуаныш емес, бұл – ғасырлар бойы халықтың жадында сақталып, санасында терең із қалдырған ұлы ойшылдың ойлары мен шығармашылығының тағы бір рет тереңірек зерделеніп, жаңғыртылу сәті.

Осыған байланысты, Мемлекет басшысы Ұлттық құрылтайдың IV отырысында еліміздің рухани жаңғыруы жолындағы маңызды бастамаларды қолға алуға шақырды. Бұл бастаманы жүзеге асыруға деген ұмтылысымыз бүгінгі таңда цифрлық платформа форматында іс жүзінде жүзеге асып, қазақ тілін үйретуге арналған бірегей құрал ретінде жұмыс істеп келеді.

Алайда, бүгінгі күні біз тек цифрлық платформа аясында ғана шектелмей, осы бастаманы әрі қарай кеңейтіп, оны толыққанды мәдени-ағарту мекемелеріне айналдыру қажетпіз. Мұндай мекемелер әлемнің ең ірі мәдени орталықтарымен тең дәрежеде жұмыс істейтіндей болуы тиіс. Мысалы, Конфуций институты немесе Гете институты сияқты дүниежүзіне танымал мәдени орталықтардың үлгісін ала отырып, Абай институтын да қазақ мәдениетін кеңінен насихаттайтын және түрлі елдерде өз жұмыстарын жүргізетін орталықтарға айналдырса өте керемет болар еді. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Ұлттық құрылтайдың төртінші отырысында сөйлеген сөзінде Сыртқы істер министрлігі мен «Отандастар» қоры, сондай-ақ Мәдениет және ақпарат министрлігімен бірлесіп, шетелде осындай орталықтарды ашу мәселесі сөз болған еді. Бұл бастама қазақ халқының рухани әлеуетін халықаралық деңгейде көрсетуге мүмкіндік береді.

Әрбір ұлт өз болашағын өткенінен, мәдениетінің асыл мұрасынан іздейді. Сондықтан, Абай институты мен оның бастамалары – бұл тек біздің ұлы ақынға деген құрметіміз емес, қазақ халқының болашаққа деген сенімі мен әлемдік мәдениетке қосқан үлесі.

Анаргүл ТӨЛЕУОВА,

Қаракөл орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі

Қызылқоға ауданы

Қасиетті жұма күні облыстық “Иманғали” орталық мешітінде ҚМДБ төрағасының орынбасары, наиб мүфти Сансызбай қажы Құрбанұлы, Атырау облысының бас имамы Болатбек қажы Ұласқанұлы бастаған Атырау имамдарының қатысумен құрбан шалынып, елдің амандығы, халықтың ынтымағы үшін дұға жасалды.

 «Бүгінгі құрбандық еліміздің амандығы мен тыныштығы үшін жасалды. Алла Тағала ел-жұртымызды түрлі қиындықтардан, тілсіз жаудан, табиғи апаттардан сақтасын. Береке мен бірлік нәсіп етсін!” – деп деді наиб мүфти Сансызбай Құрбанұлы.

Атырау қаласының "Насиха" СОО-да Қазақстан Республикасы Ұлттық ұланының 5546 әскери бөлімінің әскери оркестрі ұйымдастырған мерекелік концерт өтті. Музыканттар қала тұрғындары мен қонақтарын Наурыз мерекесімен құттықтап, танымал қазақ күйлерін, патриоттық композициялар мен заманауи музыкалық шығармаларды орындады.

 Үрмелі және ұрмалы аспаптардың жанды дыбысы, сондай-ақ жігерлі әуендер сауда орталығына келушілердің назарын бірден аударды. Көбісі спектакльден ләззат алу үшін тоқтады, ал кейбіреулері тіпті би биледі. Бүкіл сауда орталығы мереке атмосферасына толып, қуанышты көңіл-күй мен бірлік сезімін тудырды.

Әскери оркестрдің концерті Наурыз мерекесіне арналған жарқын оқиғалардың бірі болды. Музыканттар осы көктемгі мерекенің басты құндылықтарын бейнелейтін дәстүрлердің, бейбітшілік пен бірліктің маңыздылығын тағы да еске салды. 

Мемлекет басшысы Ұлттық құрылтайдың IV отырысында атап өткендей, «Ауылда денсаулық сақтауды жаңғырту» ұлттық жобасы аясында еліміздің әр өңірінде жаңа медициналық нысандар салынуы тиіс. Бұл бастама, әсіресе, ауылдар мен шалғай аудандардағы халықтың денсаулық сақтау қызметіне қолжетімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

 Қазір еліміздің медициналық жүйесі дамып, жаңа технологиялар мен құрал-жабдықтармен жабдықталса да, халықтың денсаулығын сақтау мен күту ісі әрқашан өзекті болып қала береді.

Қазақстанның әрбір өңірінде медициналық қызмет көрсету сапасын арттыру мен тұрғындардың өмір сапасын жақсарту үшін, алдымен медициналық инфрақұрылымды жаңғырту қажеттілігі туындайды. Бұл тек ауруханалар мен медициналық орталықтарды салу ғана емес, сонымен қатар медициналық кадрлардың кәсіби біліктілігін арттыруды, ауылдық жерлердегі денсаулық сақтау қызметкерлерінің жетіспеушілігін шешуді де қамтуы тиіс.

Жалпы алғанда, еліміздегі денсаулық сақтау саласында көптеген оң өзгерістер мен жаңалықтар болатынына сенімім мол. Әсіресе, жаңа медициналық нысандарды ашу мен ауқымды жобаларды жүзеге асыру — халықтың медициналық көмекке деген сұранысын қанағаттандыруға мүмкіндік береді.

Сол арқылы Қазақстанның барлық азаматтары өз денсаулығын қамтамасыз ету үшін қажет болған жағдайда сапалы медициналық қызметке қол жеткізе алады. Бұл мемлекеттік саясаттың дұрыс бағытта жүріп жатқандығын және денсаулық сақтау саласындағы барлық шаралардың тиімді жүзеге асатынын көрсетеді. Қазақстанда медициналық инфрақұрылымның жаңғырту жобаларының жүзеге асуы біздің болашағымыз үшін маңызды. Әрбір азаматтың денсаулығы – мемлекетіміздің басты байлығы. Сондықтан да бұл ірі жобалар алдағы уақытта халықтың медициналық қызметке қолжетімділігін арттырып, еліміздің денсаулық сақтау саласына жаңа серпін беретін болады.

Әлішер ТАЛҒАТҰЛЫ,

«Жастар» денсаулық орталығының басшысы

Ең көп таралған заңбұзушылықтар қатарында – терроризмді, діни экстремизмді және есірткі құралдарын насихаттау, онлайн-казино мен қаржы пирамидаларын жарнамалау бар.

 Мәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева әлеуметтік желі қолданушыларынан ойланбай әрекет етпеуді, заң талаптарына сәйкес онлайн-платформаның бұғатталуы мүмкін жазбалар мен пікірлер қалдырмауды сұрады.

Бұл туралы Facebook желісінде жазды, деп хабарлайды inbusiness.kz сайты.

Оның сөзінше, қазіргі уақытта интернет кеңістігінде бірқатар өзекті мәселелер қызу талқылануда. Мониторинг көрсеткендей, онлайн-платформаларда көбінесе заңға қайшы, қарапайым тілмен айтқанда, шындыққа жанаспайтын ақпарат жиі таралады.

"Осыған байланысты желілік ресурстардың әкімшілерін жаңалықтар ағынын мұқият қадағалап, расталмаған ақпараттың таралуына жол бермеуге және заңға қайшы контентті жоюға шақырамын. Әлеуметтік желі қолданушыларынан да ойланбай әрекет етпеуді, сондай-ақ, заң талаптарына сәйкес онлайн-платформаның бұғатталуы мүмкін жазбалар мен пікірлер қалдырмауды сұраймын. Миллиондаған азамат жаңалықтарды онлайн платформалардан алатынын ескере отырып, біздің министрлік тыйым салу шараларына сирек жүгінетінін атап өткім келеді. Дегенмен, желілік ресурстардың әкімшілері де өз әрекеттерінің салдарын түсініп, ақпарат таратуда ең алдымен оқырман мен қоғам алдындағы жауапкершілікті жіті ұғынуға тиіс", – деп жазды министр.

Аида Балаеваның мәліметінше, статистикаға сүйенсек, 2023 жылдан 2024 жылға дейінгі аралықта Қазақстан интернет сегментінде анықталған заңға қайшы контент көлемі екі есе өсіп, 116 354 материалға жетті.

Өткен жылы онлайн-платформаларда 78 539 заңға қайшы материал анықталып, оның 24,3%-ы жойылды.

"Достар, кез келген мемлекеттің тұрақтылығын қамтамасыз ететін басты факторлар – ауызбіршілік пен ынтымақ. Сондықтан бәріміз Мемлекет басшысы атап өткендей, нағыз құқықтық мемлекет қалыптастырудың басты кілті саналатын заң мен тәртіп қағидатын берік ұстануымыз қажет", – деп қорытындылады Мәдениет және ақпарат министрі.

Наурыз – түбі бір түркі халықтарына ортақ мереке. Осыған орай іргелес жатқан ағайын ел Қарақалпақстандағы Әжінияз атындағы Нөкіс мемлекеттік педагогикалық институты Қарақалпақ әдебиеті кафедрасының меңгерушісі, доцент, филология ғылымдарының докторы Сәрсенбай Қазақбаевқа хабарласып, Наурыз мерекесі туралы аз-кем әңгімеге тартқан едік.

– Сәрсенбай Сейілбекұлы, алдымен ұлық мерекенің тарихына тоқталсаңыз?

– Наурыз – Орталық Азия халықтары­ның ең көне мерекесі. Оның біздің дәуірімізге дейін 3-4 мың жыл бұрын пайда болғаны ғылыми дәлелденген. Наурыз парсы тілінен алғанда, «Жаңа күн» деген мағына береді. Бұл күн мен түннің теңелуіне байланысты айтылған деп ойлаймын. Наурыз мерекесі туралы ежелгі түркі халықтары әдебиетінде айтылады. Мәселен, Омар Хайямның «Наурызнама» деген кітабы бар. Онда осы мейрамның қай дәуірден пайда болғаны жайында біраз дерек қамтылған. Өзбек әдебиетінің классигі Әлішер Науаидың шығармаларында да Нау­рыз мерекесі туралы тың дүниелер кез­деседі. Сондай-ақ Орталық Азиядан шық­қан басқа ғұламалардың да еңбектерінде Нау­рызға бай­ланысты деректер көп. Оны Өзбек­стан Республикасының мемлекеттік кітап­ханасы мен Ташкенттегі Әлішер Науаи атындағы кітапхана қорындағы көне кітаптардан таба аласыз. 2001 жылы «Қарақалпақ халқының салт-дәстүр жырлары» тақырыбында кандидаттық диссертациямды жаздым. Осы ғылыми жұмысыма Наурыз мейрамына байланысты біраз дүниені кіргіздім.

– Өзбекстанда Наурыз қалай өтеді?

– Наурызды әр халық өзінше атап өтеді. Мысалы, Өзбекстанда Ұлыстың ұлы күні – 21 наурызға тура келеді. Негізінен, күн мен түннің теңелуі де 21-нен 22-не қараған күнге сәйкеседі. Сондықтан Өзбекстанда 1989 жылы Наурызды 21 наурызда атап өту туралы мемлекет қаулысы шыққан. Міне, содан бері бұл халықтық мейрамға айналды. Осы күні барлық жұрт әдемі киініп, көшеге шығып серуендеп, бір-бірін мерекемен құттықтап, шат-шадыман қуанышқа кенеледі. Теледидарда мерекеге байланыс­ты түрлі кештер, қойылымдар көрсетіледі. Наурыз мерекесі біздің елде үлкен шаһарлардан бастап, шағын елді мекендерге дейін тойланады. Тайқазандарға бұрқыратып палау пісіріледі. Жыршылар төгілтіп жыр айтып, әншілер әуелетіп ән салады. Бишілер мың бұралып билейді. Бозбалалар мен бойжеткендер ырғалып алтыбақан тебеді. Қырда қиқулап ат бәйгесі ұйымдастырылады. Қысқасы, бұл мерекеде халқымыздың сан ғасырдан бері жалғасқан ғажайып салт-дәстүріміздің барлық рәсімі сән-салтанатымен жасалады. Сондай-ақ наурызда жерге көк шығып, диханшылық кәсіп басталады. Еңбек көрігі қызады.

Бір жағынан, Наурыз – түркі халық­та­рына ортақ мереке. Біздің тіліміз де, дініміз де, діліміз де, салт-дәстүріміз де ортақ. Бұл мейрам түркі халықтарының туыстығын, дос­тығын одан әрі жақындатып, бекіте түседі. Сондықтан бұл мейрамды түркі халық­тары арасындағы алтын көпір деуге бо­лады.

– Отбасыңызда Наурызды қалай қарсы аласыз?

– Біз екі-үш отбасы бірігіп, «сүмелек» тағамын дайындаймыз. Бұл мерекенің нау­рыз көже секілді басты тағамы. Наурыздың пайда болғанына 3-4 мың жыл болса, содан бері де бұл тағам дайындалып келеді. Ел аузындағы аңыздарға сүйенсек, «сүмелек» немесе «сумалак» сөзінің екі мағынасы бар. Біріншісі – парсының «си мелек», яғни «отыз періште» деген сөзінен шыққан дейді. Наурыз кезінде «сүмелек» қайнап жатқанда қазанның қасында 30 періште отырады-мыс. Сондай-ақ оны бұрын «семене» деп те атаған. Оны күздік бидайдан әзірлейді. Күздік бидайды ыдысқа егіп, қараңғы жерге сақтайды. Оған күн сайын екі-үш мәрте су құяды. 5-6 күн өткеннен кейін бидайдың дәні көгеріп шығады. Содан оны алып, келсапқа түйіп, суын алады. Оның суы сүт секілді аппақ болады. Сол суды қазанға құйып, онымен бірге ұн салады. Қазан түбіне ұн жабысып қалмау үшін 5-6 тас салып, оны былғап тұрады. Тағы да қосатын ас түрлері бар. Мұны біраз уақыт дайындайды. Оны ішер алдында адамдар бір-бірін мейраммен құттықтап, жақсы тілектерін айтады. Бұл тағамның адам денсаулығына пайдасы өте зор. Өйткені жаңа өскен бидай дәруменге бай. Қыстан денсаулығы әлсіреген адамға күш-қуат береді. Сауабы да мол.

Әңгімелескен – Азамат ЕСЕНЖОЛ,

«Egemen Qazaqstan»