Листериоз – адамның, ауылшаруашылығы жануарларының және кеміргіштердің табиғи-ошақты жұқпалы ауруы.

Листериоздың қоздырғышы алғаш рет 1911 жылы анықталған.

Листериоз әлемнің барлық дерлік елдерінде кездеседі. 1980 жылдан бастап бұл ауру АҚШ-та, Канадада, Мексикада, Францияда және басқа елдерде азық-түлікті пайдаланумен байланысты адамдар арасында үлкен бұрқетпелердің тіркелуімен байланысты өзіне назар аударды.

2017-2018 жж. Оңтүстік Африка Республикасында 970-тен астам адам зардап шеккен листериоз ауруының  ірі бұрқетпесі болып, 2019 жылдың шілдесінен қыркүйек айына дейін Испанияда 222 расталған жағдаймен індет тіркелген.

Қазақстан Республикасында жыл сайын листериоздың ішінара жағдайлары тіркеледі.

Атырау облысының тұрғындары арасында листериоз алғаш рет 2002 жылы тіркелген. Жүкті әйел ауырған. Ем нәтижелі өтіп, әйел жазылып, сәтті босанған.

Табиғатта жұқпаның негізгі резервуары кеміргіштердің көптеген түрлері, негізінен тышқандар болып табылады. Сондай-ақ ауылшаруашылығы жануарлары да жұқпаның жиі көзі болуы мүмкін.

Листериоз қоздырғышы сыртқы ортада жоғары төзімді. Олар нәжісте, топырақта, дәндерде, мұзда ұзақ сақталады, тоңазытқыш температурасында (+4 - +6оС)  көбейе алады, қыздырғанда, дезинфекциялаушы заттардың әсерінен тез өледі.

Жұқпаның берілу жолдары – алиментарлы, су, байланыс (етті жіліктеу және теріні өңдеу кезінде) арқылы, аэрогенді және трасмиссивті, сондай-ақ плацентарлы (ауру анадан ұрыққа).

Аурудың инкубациялық кезеңі 3-тен 45 күнге дейін созылады.

Листериялар адам ағзасына асқазан-ішек жолдары, тыныс алу мүшелері, шырышты қабаттар, зақымдалған тері және плацента арқылы енеді.

Ауру клиникалық көріністің полиморфизмімен – жеңіл, жасырын түрінен ауыр тонзиллитке, сепсиске, менингитке, менингоэнцефалитке және басқаларға дейін, ал жүкті әйелдерде – түсік тастау, өлі туу, ұрықтың дамуының әртүрлі аномалиялары, жаңа туған нәрестелер мен 1 жасқа дейінгі балаларда өлім-жітім жоғары ауыр ағыммен (20-25%) сипатталады.

Листериозды жұқтыру қаупі бар ең қауіпті контингенттер – жүкті әйелдер, жаңа туған нәрестелер, қарттар және иммунтапшылығы бар адамдар.

Аурудың негізгі қаупі адамның иммундық қорғанысының төмендеуімен листериоздың созылмалы түрге өтуі қаупіне негізделген. Листериоз әсіресе жүкті әйелдер үшін қауіпті, себебі ол түсік түсіруге немесе өлі тууға әкелуі мүмкін.

Ерте кезеңдерінде анықталған листериозды емдеуге болады.

Листериоздың алдын алу үшін әрбір адам жеке гигиена және қауіпсіз тағам дайындау ережелерін сақтауы керек. Тамақ өнімдерінде листериоз пастерлеу және термиялық өңдеу арқылы жойылады. Сондықтан шикі немесе жеткіліксіз термиялық өңдеуден өткен сүт және ет өнімдерін, салқын ысталған балық өнімдерін жеуге болмайды. Жануарларды күту кезінде барлық сақтық шараларын сақтау, жеке қорғаныс құралдарын пайдалану және жануарлармен байланыста болғаннан кейін қолды сабынмен мұқият жуу қажет.

Ауруды емдеуден гөрі алдын алу оңай екенін есте ұстаған маңызды !

Қадыржан Уразгалиев,

Атырау облысының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменті басшысының орынбасары

Адамзат денсаулығын сақтаудың басты шарты – дұрыс тамақтану. Сондықтан тамақтануға ерекше көңіл бөлген жөн. Тамақ құрамының құндылығы басты назарда болғаны дұрыс. Тиімді, дұрыс тамақтану денсаулықты сақтауға, ағзаның қалыпты өсуі мен дамуына, жұмыс қабілетінің жоғарылауына және ағзаның қоршаған ортаның әртүрлі жағымсыз әсеріне қарсылығын күшейтуге ықпалын тигізеді.

Дұрыс тамақтану ережелері:

• Тамақты үстелдің басында отырып қабылдау керек. Егер тамаққа зейін салмаған жағдайда, адам тойғанын білмей қалып, артығымен тамақтанады;
• Тамақты асықпай, мұқият шайнап, тамақтану режимін сақтап жеу керек. Тамақты жиі және аз мөлшерде, күніне 5 рет қабылдаған жөн;
• Таңертеңгі асты мұқият ішу қажет. Егер организм 10-12 сағат тамақ қабылдамаса, онда ағзадағы қант азайып кетеді.

Дұрыс тамақтанудың негізгі шарттары:

1.Тағамның құрамында негізгі қоректік заттар (белок, көмірсу, май) болуы тиіс.

2.Тамақ рационында (дәрумендер, тағамдық талшықтар) болуы тиіс.

3.Тәулік бойы тамақтану тәртібін, мөлшерін сақтау.

4.Тағамдар санитарлық-гигиена талаптарына сәйкес болуы керек.

Тамақтану адамның өмірлік қажеттігі және денсаулық кепілі. Ас-адамның арқауы, ағза дене жүктемесінде ғана емес, тыныштық жағдайында да шығындайтын қуат көзі. Ас ішу біздің жасушаларымыз бен тіндерімізді жаңартуға мүмкіндік береді. Дұрыс тамақтану жүрек-қантамыр, асқазан-ішек жолдары, қантдиабеті, остеопороз, онкологиялық аурулардың алдыналу үшін, сыртқы орта әсеріне қарсы тұру үшін, ағзаның жұмысқа қабілеттілігін арттыру үшін, белсенді ұзақ өмір сүру үшін қажет. Салауатты тамақтану және жоғары дене белсенділігі, спорт пен шұғылдану, күйзеліс пен күресе білу, темекіден, ішімдіктен бас тарту жолымен салауатты өмір салтын ұстану арқылы аурулардың алдын алып, денсаулықты және тартымды келбетті сақтап, сұлу да сымбатты, тәні мен жаныжас, белсенді болып жүруіңізге болады.

Тамақ тапшылығы негізінен ет, сүт және жеміс-жидек көкөніс тәрізді тамақ өнімдерінің санаттарына қатысты, С, А, Е витаминдерін және бірқатар микроэлементтерді (темір, селен) жеткіліксіз тұтынуға әкеп  соғады.

          Дұрыс тамақтану проблемаларының баланың толық дамуын, оның инфекциялық ауруларға қарсы қабілетінің тұрақтылығын, сондай-ақ бала емізетін аналар денсаулығының жоғары деңгейін және онкологиялық патологияның бірқатар нысандарының алдын алуды қамтамасыз ететін жетекші фактор ретінде мағыналық маңызы бар.

Дұрыс тамақтану жөнiнде жалпы ұсыныстар:

-әртүрлi тамақ тұтыну; дененiң бiрқалыпты салмағын ұстап тұру;

-аса майлы және холестеринi мол тағамды аз тұтыну рациондарда витаминдер құрамының (көкөнiстер, жемiстер, дәндер) жеткiлiктi болуы;

-қантты, тұз бен натрийді қабылдауды шектеу болып табылады.

Фаст-фуд қызметін және тез тамақтануды пайдалану халық денсаулығының жай-күйіне жағымсыз әсер етеді, олар әрдайым рационалды тамақтану қағидаттарына сәйкес келмейді.

Департаменттің facebook, instagram әлеуметтік желілерінде, "Атырау ақпарат" жаңалықтар порталдарында  ақпараттық материалдар жариялау, "Атырау", «Прикаспийская коммуна» баспа басылымына  мақала беру арқылы  тамақтан улану мен инфекциялық емес аурулардың алдын алу, тамақ өнімдерінде тұз, қант, трансжирларды қолдану мөлшерін шектеу бойынша, фортификацияланған ұнды пайдалану қажеттігі туралы санитарлық-ағарту жұмыстары жүргізілуде.

 -Барлық қала, аудан  аумағында, ірі сауда үйлерінде, супермаркеттерде, базарларда  "Қауіпсіз өнімді таңда" акциялары, "ұнды фортификациялау" бойынша семинарлар ұйымдастырылды.

-2023 жылы "Қауіпсіз өнімді таңда" акциясы аясында 30 іс - шара өткізілді, 50 азық-түлік өнімі зерттелді, оның ішінде сәйкес келмейтіні жоқ, 35 семинар өткізілді және 54 дәріс оқылды.

А.Бекешева, 

Атырау облысы санитариялық-эпидемиологиялық

 бақылау департаменті басшысының  орынбасары

Аудандық прокуратура мен жастар ресурстық орталығы салауатты өмір салтын насихаттау мақсатында аудан тұрғындары арасында түсінік жұмыстарын жүргізді. 

Салауатты өмір салты дегеніміз - денсаулықты нығайту мен сақтау, ағзаның дұрыс дамуын қамтамасыз ететін гигиеналық ережелерді орындау.

Ол үшін денсаулыққа жағымсыз әрекеттерден (нашақорлық, шылым шегу, ішімдік ішу, улы заттарға әуес болу) аулақ болу қажет.  Өкінішке орай, «нашақорлық», «ішімдік», «темекі» торына бейкүнә жандар ілігіп, дүние салып, аурулардың азабын тартып жатыр.

  Салауатты өмір салтын қалыптастыру ұзақ үрдіс, бірақ бұл нағыз денсаулықты сақтайтын және нығайтатын жолдардың бірі.

Ал осы зияндылармен күресу оңайға түсер емес. Халықтың салауатты өмір салтын қалыптастыру үшін «Салауатты өмір салты» кешенді бағдарламасы, сондай-ақ Денсаулық сақтауды реформалау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы аясында шаралар кешені іске асуда.

Қазақстан Республикасының Президенті еліміздің халқына жолдауында 2030 жылға дейін экономикалық-әлеуметтік биіктерге көтерілу үшін рухани байлықтың, денсаулықтың қажеттігі атап көрсетілгені мәлім.

Бүгінгі таңда заманымызға сай зерделі, ой-өрісі жоғары,жан-жақты дамыған ұрпақ қалыптастыру мемлекетіміздің алға қойған аса маңызды міндеті. 

Сондықтан жастарымыз бақытты және лайықты өмірді таңдап, салауатты өмір салтын  ұстанғаны абзал.  

"Дендер-Ақпарат"

Көкжөтел (лат. pertussіs) – жедел таралатын, көбінесе, 8 жасқа дейінгі балаларда болатын жұқпалы ауру. Аурудың қоздырғышы қысқа таяқша тәрізді бактерия (Bordetella pertussіs). Қоздырғыш бактериялар науқас бала жөтелгенде оның демі мен қақырығы арқылы тарап, сау балаға жұғады. Бактериялар баланың тыныс органдарында өсіп-өнеді.

Жұғу жолдары. Көкжөтелдің жұғу көзі – науқас адамдар. Олар әсіресе аурудың бастапқы кезінде өте жұқтырғыш келеді. Көкжөтелдің кез келген түрі баскқа адамдар үшін өте қауіпті. Әсіресе көкжөтел ұстамасы қысып, қатты жөтелген кезде сақтанған жөн. Өйткені қақырық бөлшектері 3 метрге дейін ұшады. Егер көкжөтелге тұрақты өмірлік иммунитеті қалыптаспаған болса, бұл сырқатпен кез келген жастағы адам ауыруы мүмкін.

Клиникасы. Инкубациялық кезең 3 күннен 15 күнге дейін созылады (орта есеппен 5-8 күн). Ауру ағымы үш кезеңнен тұрады – катаральды, спазмалық жөтел кезеңі және босату кезеңі. Катаральды кезеңде құрғак жөтел, кейде тұмау болады. Дене қызуы субфебрильді немесе қалыпты. Бұл кезеңнің ерекшелігі – тұрақты қатты жөтел. Емге карамастан, жөтел үнемі күшейе береді, тіпті шектеулі ұстамаға соқтыруы мүмкін. Бұл кезең 3-14 күнге созылады. Спазмалық кезеңде жөтел ұстама сипатында болады. Ұстама кезінде қысқа жөтел арасында демді ішке тартқан сәтте ысқырық секілді дыбыс шығады. Ұстамадан кейін қою шырыш шығады, науқастың құсуы да мүмкін. Ұстама кезінде баланың беті қызарады, одан соң көгереді, мойнындағы тамырлар ісініп, көздері қанталайды. Ырықсыз нәжіс не несеп бөлуі мүмкін. Тіл сыртқа шығып, көзден жас ағады. Босату кезеңінде жөтел ұстамасыз болады, 2-4 аптаға созылады. Аурудың орташа ұзақтығы 6 апта шамасында, бірақ одан да ұзақ болуы мүмкін.

Көкжөтел қатты асқынған жағдайда пневмонияға ұласуы мүмкін.

Көкжөтелдің алдын алу. Бүгінгі таңда көкжөтелмен алдын алудың жалғыз және тиімді шарасы-міндетті вакцинация күнтізбесіне енгізілген иммундау болып табылады. Ол бала өмірінің бірінші жылында жасалады. Сондықтан ата-аналар үшін балаларын иммундау орынды шешім болып қала береді. Вакцинация аурудың белгілері жоқ (суық тию, дене қызуының көтерілуі), дені сау балаларға ғана жасалады. Вакцинация жоспарлы түрде Ұлттық егу күнтізбесіне сәйкес, 2 айда→ 3 ай → 4 ай→ 18 айда жүргізіледі. АбКДС (күл, сіреспе, көкжөтел (жасушасыз), В гепатиті, полиомиелит (белсенділігі жойылған) және b типті гемофильді инфекцияларға қарсы конъюгацияланған) вакцинасы қолданылады.