Ұлытауда өткен ұлттық құрылтай Қазақ еліне осыдан он үш жыл бұрын мемлекеттік мерекелер тізімінен алынып қалған Республика күнін қайтып оралтты. Республика күнінің ұлттық мереке статусына ие болуы тарихи әділдіктің орнауы еді. Мемлекет басшысы Қасымжомарт Кемелұлы Тоқаев Республика күніне ұлттық мереке статусын қайтару туралы бастама көтере отырып, қазақстандықтардың тарихи жадын жаңғырту үшін үйлесімді саясаттың болуы ерекше маңызды екендігін айтты. Және ең бастысы, тарихтан тағылым ала білген ел ретінде, мемлекеттің алға дамуының жаңа басымдықтарының бірі ретінде Ұлттық мерекелер мен атаулы күндер күнтізбесіне өзгерістер енгізуді ұсынды. Және Президент бұл күнді Қазақстанның тұңғыш егемендік алған күні деп атап, оны еліміздің басты мерекесі ретінде атап өтуіміз керек деді.
Алып империяның құрдымға кетуі һәм тәуелсіздік таңы
Келмеске кеткен кеңестік биліктің ықпалының әлсіреуі Одақ құрамындағы бірқатар елдердің одан енші ретінде егемендігін сұрауына себеп болды.
1980 жылдардың соңында кеңестік үкімет жүйелік дағдарыс жағдайында қалды. Құқықтық негізде КСРО ассиметриялық федерация болды. Алайда оның құрамындағы одақтық республикалар теңқұқылы дегенімен, шын мәнінде олай болмады. Мәселен, Ресей Кеңестік Федеративтік Социалистік Республикасының (РКФСР) өз коммунистік партиясы болмады, ол Одақтың өзге мүше мемлекеттері үшін қаржылық, материалдық тұрғыдан негізгі донор болды.
Кеңестік мемлекеттік жүйенің бірлігін Кеңес Одағы Коммунистік Партиясы қамтамасыз етіп отырды. Компартия кеңес қоғамы үшін басқарушы және бағыттаушы күштің қызметін атқарды.
Социалистік республикаларды КСРО құрамына мейлінше көбірек тарту мақсатында Кеңес Конституциясында Кеңес Одағында республикалардың кез-келген уақытта шығып кету еркіндігі берілді.
Зерттеушілердің бірқатары бұл кезеңде Одақтас мемлекеттердің өз ішінен ши шығуында Михаил Горбачевтің РКФСР статусын басқа республикалармен теңдестіруден үзілді-кесілді бас тартуы себеп болған деседі. Горбачев РКФСР-дің өз компартиясын ашу және оған Ресей республикасы статусын беру туралы ұсынысына қарсы болды.
Қайта құру кезінде КСРО-да ұлтаралық қатынастар шиеленісе түсті. 1986 жылғы Алматыда болған қазақ жастарының ереуілі де соның дәлелі. Одан бөлек, Якутияда ұлтаралық кикілжің орын алды. Ал 1988 жылы Таулы Қарабақтан басталған әзербайжан-армян қақтығысы одан әрі Өзбекстанда, Молдавияда, Оңтүстік Осетиядағы бас көтерулер мен шиеленістердің бастауы болды. 1988 жылы Балтық жағалауында тәуелусіздікті талап етушілердің саны артты. 1988 жылдың 16 қарашасында Эстония КСР-нің Жоғарғы Кеңесі республиканың мемлекеттік тәуелсіздігі туралы декларация қабылдады және республикалық конституцияға Эстония КСР аймағында одақтық заңдардың қолданысын шектейтін өзгерістер енгізді. 1989 жылдың 26 мамырында Литва ал 1989 жылдың 28 шілдесінде Латвия дәл осындай қадамға барды. Көп ұзамай, 1989 жылдың 23 қыркүйегінде Әзербайжан да өз тәуелсіздігі туралы конституциялық заң қабылдады. Осылайша 1988-1990 жылдар аралығында барлық одақтық республикалар осындай мазмұндас акті қабылдап, Кремльден іргелерін аулақ сала бастады.
