Атом энергетикасы қазіргі энергетикалық саясаттың ең көп талқыланатын және маңызды компоненттерінің бірі болып қала береді. Ресей, Франция, АҚШ, Оңтүстік Корея және Қытай сияқты дамыған елдер ұзақ уақыт бойы атом энергиясының әлеуетін тұрақты дамудың негізгі факторы ретінде мойындады. Олардың тәжірибесі атом энергетикасы экономикалық өсуге ықпал етіп қана қоймай, энергетикалық тепе-теңдікті қамтамасыз етуде. Сондай-ақ көмірқышқыл газының шығарындыларын азайтуда көміртексіздендіру саясатына қол жеткізуде маңызды рөл атқаратынын растайды.
Қазіргі әлемде энергетикалық қажеттіліктер өсіп, климаттық қиындықтар өзекті бола бастаған кезде атом энергетикасы жиі алдыңғы қатарға шығады. Технологиялық және экономикалық өсуге ұмтылатын мемлекеттер бүгінде бейбіт атомның әлеуетін белсенді пайдаланады. Айтпақшы, электр энергиясының көзі ретінде ғана емес, сонымен қатар экономикалық дамудың, энергия теңгерімінің тұрақтылығын қамтамасыз етуді және парниктік газдар шығарындыларын азайтады. Сонымен қатар, дамыған мемлекеттердің қолданыстағы таксономиясы бойынша танылған кезде атом энергетикасы шығарындылары жоқ жасыл энергетика болып табылады. АЭС құрылысы Қазақстан үшін келешек дамудың даңғыл жолын ашады. Ең алдымен, бұл энергетикалық қауіпсіздік, энергетикалық тәуелсіздік, барлық заманауи экологиялық трендтерді ескере отырып, ауаға электр энергетикасы шығарындыларын азайту қамтамасыз етілетін болады. Энергетикалық қауіпсіздік мәселесі экономикалық өсуді тежеудің нақты факторы болып табылады. Егер қазір қандай да бір шешімдер мен іс-қимылдар жасалмаса, жақын болашақта мұның бәрі өршіл ұлттық стратегияларды орындау туралы айтпағанда, экономика үшін де, халық үшін де жағымсыз салдары болуы мүмкін. Бізде ұзақ мерзімді энергетикалық саясат болуы керек. Айтпақшы, энергетикалық қауіпсіздік туралы заң құру мәселесі көтеріліп, ұсынылды. Энергетика министрлігі бұл ұсынысқа қызығушылық танытты. Бұл заңда мемлекеттің энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі рөлі, оны қолдау тетіктері нақты жазылатын болады. Көптеген елдерде мұндай заңнама бар. Болашақта құжатқа конституциялық мәртебе берілсе, бұл өте жақсы болар еді. Қазіргі уақытта атом энергетикасы маңызды экономикалық фактор екені анық. Өйткені, атом энергетикасы әлемнің көптеген индустриалды дамыған елдерінде декарбонизацияны қамтамасыз етті. Атом энергетикасына көшу көмір мен мұнай сияқты отынның қазба энергия көздеріне тәуелділігін азайтуға мүмкіндік береді. Олар CO2 шығарындыларының негізгі көздері болып табылады. Ядролық қалдықтарды салуды, пайдалануды және жоюды қоса алғанда, атом энергетикасының өмірлік циклінің әсерін ескере отырып, ол ең экологиялық таза энергия көздерінің бірі болып қала береді. Атом энергиясы кез келген уақытта және кез келген жерде қауіпсіз және кепілдендірілген энергиямен қамтамасыз ете алады. Мойындау керек, осы ғасырда әлемдік экономиканы терең декарбонизациялаудың технологиясы мен тәсілдері аз және АЭС көміртегі бейтараптығына қол жеткізудің ең тиімді әдістерінің бірі болып табылады.
Алмаз ӘБІЛДАЕВ,
Энергетикалық қауіпсіздік саласындағы сарапшы,
«Қазақстанның энергетикалық аспектілері» зерттеу орталығының директоры
