Жалпы АЭС-тің артықшылықтары мен маңыздылығы туралы сөз қозғағанда мен мына бір жағдайларды басым айтқым келеді.
АЭС үлкен көлемде электр энергиясын өндіре алады, әсіресе халық саны көп аймақтар үшін маңызды. Сондай-ақ, атом электр станциялары парниктік газдарды аз шығарады, бұл климаттың өзгеруіне қарсы күресте маңызды рөл атқарады. Тұрақты түрде энергия өндіре алады, бұл жел немесе күн энергиясымен салыстырғанда маңызды артықшылық.
Ал, кемшіліктеріне келер болсақ, АЭС апат жағдайында үлкен қауіп тудырады. Чернобыль мен Фукусима апаттары оның ауыр зардаптарын көрсетеді. Сонымен қатар ядролық қалдықтарды қауіпсіз сақтау үлкен проблема болып табылады. Олар жүздеген, тіпті мыңдаған жылдар бойы радиациялық қауіп төндіруі мүмкін. Меніңше, АЭС салу және оны іске қосу өте қымбат, сонымен қатар оны дұрыс басқару үшін жоғары білікті мамандар қажет.
Өз басым АЭС-тің артықшылықтары мен кемшіліктерін осылай қарастырдым, бұл энергия көзі кейбір жағдайларда тиімді болуы мүмкін, бірақ ол үлкен жауапкершілік пен мұқият жоспарлауды талап етеді.
Қазақстанда АЭС салу идеясына қатысты пікірімде екі жақты көзқарас бар.
Қолдайтын себептерім төмендегідей:
1. Энергетикалық тәуелсіздік: АЭС Қазақстанның энергетикалық тәуелсіздігін арттыруға көмектеседі. Қазіргі уақытта елде электр энергиясы негізінен көмірден өндіріледі, ал атом энергиясы бұл саладағы әртараптандыруға ықпал ете алады;
2. Экономикалық тиімділік: Ұзақ мерзімді перспективада АЭС арзан әрі тұрақты энергия көзі болуы мүмкін. Бұл ел экономикасының дамуына және өнеркәсіптің өсуіне үлес қосады;
3. Технологиялық даму: АЭС салу жоғары технологиялық саланы дамытуға, ғылым мен техниканың алға жылжуына септігін тигізеді.
Ал АЭС салуды қарсы себептерге мыналар жатады: 1. Қауіпсіздік мәселелері: АЭС-тің апаттық жағдайлары үлкен қауіп төндіреді. Қазақстанда бұл салада тәжірибе аз болғандықтан, қауіпсіздік мәселелеріне ерекше назар аудару қажет; 2.Қоғамдық пікір: Халық арасында АЭС-ке деген сенімсіздік пен қорқыныш бар, бұл идеяны жүзеге асыруда қиындықтар тудыруы мүмкін; 3.Экология: Ядролық қалдықтарды сақтау және олардың қоршаған ортаға әсері үлкен мәселе. Қазақстанның экологиялық жағдайын ескере отырып, бұл қосымша салмақ болуы мүмкін.
Осы себептерді ескере отырып, АЭС салу идеясын қолдауға болады, бірақ ол жан-жақты талдау мен кеңесулерді қажет етеді. Халықтың мүддесін ескеру және қауіпсіздік мәселелерін шешу басты орында болуы керек.
АЭС салу экологиялық тұрғыдан қарағанда екі түрлі сипатқа ие: бір жағынан ол таза энергия көзі ретінде көрінеді, ал екінші жағынан, оның экологиялық қауіп-қатерлері де бар. Менің алаңдаушылығым ең алдымен ядролық қалдықтарды қауіпсіз басқару және АЭС-тің апаттық жағдайында экологияға келтірілетін зиянмен байланысты. Бұл мәселелер дұрыс шешілмеген жағдайда, АЭС салу экологиялық тұрғыдан қауіпті болуы мүмкін. Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін қатал реттеу, үнемі мониторинг және заманауи технологияларды қолдану қажет.
АЭС салу Қазақстан экономикасына маңызды оң әсерлер әкелуі мүмкін, бірақ бұл үлкен тәуекелдер мен шығындарды талап етеді. Бұл шешімді қабылдаған кезде барлық ықтимал салдарды жан-жақты бағалау қажет. Қоғамдық пікірді ескеру АЭС салу орны туралы шешім қабылдауда маңызды рөл атқарады. Бұл халықтың сенімін арттырып, жобаның әлеуметтік және саяси тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін қажет. Әрі қарайғы процестерде жергілікті тұрғындармен ашық диалог жүргізу, олардың алаңдаушылықтарын тыңдау және ескеру маңызды.
Қорытындылай келе, атом электр станциясын салу энергетикалық тәуелсіздікке және климаттың өзгеруіне қарсы күреске оң әсер ете алатын маңызды шешім болып табылады. Алайда, қауіпсіздік мәселелері, радиоактивті қалдықтарды басқару және қаржылық шығындар сияқты маңызды факторлар да бар. Сондықтан, АЭС құрылысына қатысты шешім қабылдау барысында экологиялық, экономикалық және қауіпсіздік аспектілерін мұқият қарастырып, халықтың пікірін ескеру қажет. Бұл ұзақмерзімді пайда мен ықтимал тәуекелдерді теңестіру үшін маңызды.
Жәнібек ТАУАНОВ,
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университеті қолданбалы экология мамандығының магистранты
