Құқықтық саясат — мемлекеттік және муниципалдық органдардың құқықтық реттеудің тиімді тетігін құру, адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын неғұрлым жан-жақты қамтамасыз ету, құқықтық нормаларды жүйелеу және жүйелеу, тәртіпті, заңдылықты және тәртіптерді нығайту сияқты мақсаттарға жетуде құқықтық құралдарды өркениетті пайдалану жөніндегі қызметі. Құқықтық саясатының мақсаты — құқықты мемлекеттілікті және құқықты мәдениеттің, қоғам мен жеке адамның өмірінің жоғары деңгейін қалыптастыру.
Қазақстанда құқықтық саясатты жүзеге асыру және заң бөлімдерінің нәтижелі жұмысы құқықтық мәдениетті қалыптастырудың, құқықтық тәртіпті қамтамасыз етудің және азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғаудың негізі болып табылады. Құқықтық саясатты және бөлімдердің жұмысын жүзеге асыру үшін құқықтық саясатты әзірлеу және іске асыруды мақсат ету керек. Оларға: Заң шығару бастамалары: Құқық қолдану тәжірибесі мен қоғамдық қажеттіліктерді талдау негізінде қалыптасады. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі, сондай-ақ басқа да мүдделі органдар мен комиссиялар жаңа заңдар мен қолданыстағыларына өзгертулер әзірлейді және ұсынады. Талдау және мониторинг: Қолданыстағы заңнаманың тиімділігіне зерттеулер жүргізіледі, оның негізінде қажетті түзетулер енгізіледі. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі: Құқықтық сая-сат, құқық қорғау және жаңа нормативтік-құқықтық актілерді әзірлеуге жауапты негізгі орган. Ол сондай-ақ құқыққа қатысты басқа органдардың қызметін үйлестіреді. Ал Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметі сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнаманың сақталуын қадағалайды және сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтардың алдын алады. Біздің елімізде Сот жүйесі: Конституциялық Кеңестен, Жоғарғы Соттан және заңның орындалуын қамтамасыз ететін және азаматтардың құқықтарын қорғайтын төменгі соттардан тұрады.
Әр адамда құқықтық сауаттылықтың бастапқы білімі болуы керек. Сол себепті білім беру ұйымдарында құқық пәні бойынша білім беру бағдарламалары енгізілген. Одан бөлек, азаматтар мен кәсіпорындар үшін семинарлар мен тренингтер ұйымдастыру да басты мақсатта. Құқықтық тұрғыда халық арасында толеранттылық және құқықтық сананы дамыту үшін келесідей әрекеттер жасалуы тиіс. Адам құқықтарын ілгерілету: адам құқықтары мен заң үстемдігі қағидаттарын құрметтеуге бағытталған ақпараттық науқандар мен білім беру бағдарламалары. Қоғамдық және құқық қорғау ұйымдары: Олар құқықтық мәдениетті арттыруда және қоғамды құқықтар мен міндеттер туралы ақпараттандыруда белсенді рөл атқарады. Заң жобаларының ашықтығына байланысты бізде ақпараттар қолжетімді. Нормативтік- құқықтық актілер жобаларын ресми сайттарда жариялау, қоғамдық талқылаулар мен консультациялар өткізу, БАҚ беттерінде деректер жиі жарияланып тұрады. Бұл шаралар азаматтардың құқықтары мен бостандықтары қорғалатын, құқықтық жүйе тиімді және әділ жұмыс істейтін құқықтық мемлекет құруға ықпал етеді. Ел тұрғындарының арасында құқықтық мәдениетті жоғарылату мақсатында түрлі іс-шаралар да жиі өткізіліп отырады.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Әділетті Қазақстан: заң мен тәртіп, экономикалық өсім, қоғамдық оптимизм» атты Қазақстан халқына Жолдауында: «Цифрлық технологиялардың күнделікті өмірімізге жаппай енуі түрлі алаяқтардың көбеюіне әкеп соқтыруда. Оған бәріміз куә болып отырмыз. Сондықтан, қазір қаржы және экономика негіздерін білу, қарапайым цифрлық дағдыларды меңгеру аса маңызды болып тұр. Осы ретте «Amanat» партиясы ұсынған «Қарызсыз қоғам» жобасын атап өткім келеді. Азаматтардың қаржылық сауатын арттыруға арналған осы жобаға былтыр 65 мың адам қатысты. Ал, биыл одан да көп адам қатысады. Мектептерде, жоғары оқу орындарында қаржылық және цифрлық сауаттылық негіздерін үйрететін білім бағдарламасын енгізу қажет. Бұл жұмысты Үкімет қаржы саласын реттеу органдарымен бірге атқаруы керек. Мұның бәрі азаматтарымыздың әртүрлі алаяқтардың құрығына түсіп қалмауына мүмкіндік береді. Құзырлы органдардың бәрі заңға бағынатын жұртқа зардабын тигізіп жатқан алаяқтыққа және сол сияқты басқа да заңсыз әрекеттерге қарсы батыл шаралар қабылдауға тиіс. Қазір «Құқық бұзушылықтардың алдын алу туралы» заң жобасы әзірленіп жатыр. Осы заңның талаптарын орындау үшін қоғам мен мемлекеттік аппарат күш жұмылдыруы керек. Сонда ғана жағдайды түзетіп, заң үстемдігін және азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ете аламыз. Кез келген қоғамның, соның ішінде біздің қоғамның да басты ұғымдарға негізделген сұраныстары – әділдік және қауіпсіздік. Осы негізгі сұраныстардың толығымен өтелуі мемлекеттің тиімді жұмыс істейтінін айқын көрсетеді. Елімізде ауқымды реформалар кезең-кезеңімен жүзеге асырылып жатыр. Саяси жаңғырудың нәтижесінде азаматтарымыздың өз ойы мен пікірін ашық айтып, мемлекеттік шешімдер қабылдау үдерісіне араласуына жол ашылды. Сондай-ақ әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан терең өзгерістер жасалып жатыр.
Азаматтарымыздың құқығын қорғау саласында кешенді шараларды қолға алдық. Негізгі мақсат – әділетті қоғам құру және соның арқасында дамудың сара жолына түскен озық ел болу. Сондықтан біз осы бағыттағы маңызды реформаларды жалғастырамыз, жүйелі жұмысты тоқтатпаймыз. Тағы бір мәселе – азаматтардың қауіпсіздігі. Жеке адамнан бастап тұтас қоғамның қауіпсіздігін қамтамасыз ету – мемлекет үшін стратегиялық маңызы бар басымдық. Көптеген елде, тіпті кейбір дамыған мемлекеттердің өзінде қылмыс пен тәртіпсіздік өршіп тұрғанына қарамастан, біз соңғы жылдары қауіпсіз қоғам құру жолында едәуір жетістікке жеттік. Көшедегі, қоғамдық орындардағы қылмыс пен заңсыздық тиылып келеді. Дегенмен арқаны кеңге салуға болмайды. Менің басты міндетімнің бірі – Қазақстанды қауіпсіз әрі жайлы елге айналдыру. Құқық қорғау органдарына және басқа да жауапты мекемелерге азаматтардың қауіпсіздігін барынша қамтамасыз ету жүктелді. Ішкі істер министрлігі ұсақ бұзақылық пен вандализмнен бастап, шетелдіктердің заңсыз көшіп келуіне және басқа да ауыр қылмыстарға қатаң тосқауыл қойып, дереу жолын кесуге міндетті. Құқықтық мемлекетте қылмыс әлеміне орын жоқ, қарақшылықты түп-тамырымен жою қажет. Түрлі экстремистердің, оның ішінде әсіре діншілдердің де елге іріткі салатын әрекеттеріне қатысты ұстаным дәл осындай болуға тиіс.
Құқық қорғау органдары кәсібилік, батылдық және табандылық танытуы керек. Жол апаттары қоғамның зор алаңдаушылығын туғызып отыр. Жыл басынан бері жол-көлік оқиғасынан 1300-ден астам адам қаза болып, 16 мыңнан астам азамат зардап шекті. Адамдар күн сайын жол үстінде қазаға ұшырап жатыр. Олардың арасында тұтас отбасылар да бар. Жол-көлік инфрақұрылымын жақсарту және интеллектуалдық жүйені енгізу арқылы жол қауіпсіздігін қамтамасыз етуге болады. Бұл – жергілікті ғана емес, республикалық жолдарға да қатысты мәселе. Осы салаға жауапты мекеме автокөліктердің техникалық жағдайына тиісті бақылау жасауы қажет. Жүргізушілерді даярлау деңгейінің де төмендеп кеткені жасырын емес. Жүргізуші куәлігін арнайы оқымай-ақ алатын жайттар бар. Үкімет, әкімдер, Ішкі істер министрлігі батыл қадам жасауы керек. Депутаттар бұл мәселені назарда ұстауға тиіс. Әскер қатарында заң мен тәртіптің сақталуы – айрықша маңызды міндет. Тағы бір маңызды міндет – есірткі саудасына және нашақорлыққа қарсы күрес. Бұл – ұлттың генетикалық қорын аман сақтап қалу мәселесі деген сөз. Біз осыған дейін қажетті заңнамалық шараларды қабылдадық. Бірақ, нақты нәтижеге қол жеткіздік деуге әлі ерте. Әрбір мемлекеттік құрылым, әсіресе, құқық қорғау органдары тиімді жұмыс істеп жатыр деп айта алмаймыз. Есірткі мәселесі ушығып барады»,-деген болатын. Біздің түсінігімізше, енді бұдан былай заң мен тәртіп, білім мен парасат үстемдік ететін қоғам құруымыз керек. Яғни Президенттің айтуынша, азаматтары, әсіресе жастары мәдениетті, жаңашыл әрі жасампаз ұлттың ұпайы түгел. Сондықтан біз өркениетті ел болуға кедергі жасайтын жағымсыз әдеттерден осы бастан арылуымыз керек. Халқымыз қашанда кең пейілімен, толеранттылығымен ерекшеленген. Еліміздің басты құндылығы – бірлік пен келісім ең алдымен, осы қасиеттердің арқасында сақталып отыр. Қазақстанда тіліне, дініне, ұлтына, әлеуметтік жағдайына және басқа да себептерге байланысты ешкімге ешқандай қысым жасалмайды, жасалуы да мүмкін емес. Әрине, мұндай жайттар ара-тұра кездеседі. Бірақ бұл көбіне жекелеген адамдардың сауатсыздығы мен жауапсыздығынан болып жатады. Құқық қорғау органдары әрдайым заң арқылы мұндай оқиғалардың жолын кеседі. Сондықтан әрбір қазақстандық заң мен тәртіп алдында жауапкершіліктің жүгі ауыр екенін сезініп жүрулері тиіс.
Аяпберген Салихов
